BRICS

Bugünkü yazımızda günümüz toplumunda büyük ilgi uyandıran BRICS konusuna değineceğiz. BRICS son zamanlarda tartışmalara ve ihtilaflara konu olan bir konudur ve bunun hayatımızdaki önemini ve etkisini anlamak büyük önem taşımaktadır. Bu makale boyunca, kökeninden ve geçmişinden bugünkü önemine kadar BRICS ile ilgili çeşitli yönleri inceleyeceğiz. Ayrıca, bu çok alakalı konuya ilişkin eksiksiz ve zenginleştirici bir vizyon sunmak amacıyla BRICS etrafında var olan farklı bakış açılarını ve görüşleri tartışacağız. Kendinizi BRICS'in heyecan verici dünyasına kaptırmaya ve bu sayının sunduğu her şeyi keşfetmeye hazır olun!

BRICS
TürUluslararası kuruluş
AmaçSiyasi ve ekonomik
Üyeler
Üyeler
Resmî dillerİngilizce, Arapça, Amharca, Çince, Rusça Hintçe, Farsça, Portekizce
Eski adıBRIC

BRICS, Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin, Güney Afrika Cumhuriyeti, Mısır, Etiyopya, Endonezya, İran ve Birleşik Arap Emirlikleri'nden oluşan uluslararası kuruluştur. BRIC terimi, ilk olarak 2001 yılında, İngiliz ekonomist Jim O'Neill tarafından ortaya atıldı ve çalıştığı şirket Goldman Sachs tarafından benimsendi. Bu kavram, yükselen piyasa ekonomilerine sahip ülkeleri tanımlamak amacıyla kullanıldı.[2][3] 2009 yılında Brezilya, Rusya, Hindistan ve Çin'in katılımıyla düzenlenen ilk zirvede, bu dört ülke BRIC adını resmen benimsedi ve her yıl düzenli olarak toplanacak gayri resmî bir diplomatik kulüp oluşturdu.[4][5][6] Nisan 2010'daki ikinci zirvede, Güney Afrika Cumhuriyeti konuk olarak yer aldı ve Eylül 2010'da resmî üye olarak kabul edildi. Böylelikle örgütün ismi BRICS olarak değiştirildi.[7][8] 2024 yılında Rusya'da düzenlenen zirvede İran, Mısır, Etiyopya ve Birleşik Arap Emirlikleri ilk kez üye devlet olarak yer aldı.[9] Endonezya ise 2025'in başlarında resmî üye olarak katılarak, BRICS'e dâhil olan ilk Güneydoğu Asya ülkesi oldu.[10][11] BRICS+ kısaltması veya genişletilmiş şekliyle BRICS Plus, 2024'ten bu yana yeni üyeliği yansıtmak için gayri resmî olarak kullanılmaktadır.[12][13]

BRICS içindeki en büyük ekonomik güç, örgütün toplam GSYİH'sinin yaklaşık %70'ini oluşturan Çin'dir.[14] Bu nedenle, grup içinde Çin’in baskın bir rol oynadığı kabul edilir. Batı'da bazı çevreler, BRICS kurumlarını G7 ülkelerinin öncülük ettiği küresel ekonomik ve finansal kuruluşlara bir alternatif olarak görmektedir.[14] Diğerleri ise bu gruplaşmayı giderek artan Batı ve Amerikan karşıtı hedefler etrafında ülkelerin tutarsız bir şekilde bir araya gelmesi olarak tanımlamaktadır.[15] BRICS, küresel finans sistemine alternatif olacak çeşitli girişimleri hayata geçirdi. Bunlar arasında Yeni Kalkınma Bankası, BRICS Koşullu Rezerv Düzenlemesi, BRICS PAY, BRICS Ortak İstatistik Yayını[16] ve BRICS ortak rezerv para birimi yer almaktadır.[17] Kuruluşunun ilk 15 yılı içinde BRICS, 34 farklı konuda diyalog ve iş birliği yürüten yaklaşık 60 iç grup kurumu ve düşünce kuruluşu oluşturdu.[18] Örgüt, dünya liderleri ve yorumcular tarafından hem övgüyle hem de eleştiriyle karşılandı.[19][20][21][22][23]

Tarihi

Kuruluş

BRIC terimi, başlangıçta yabancı yatırım stratejileri bağlamında geliştirildi. 2001 yılında Goldman Sachs Küresel Ekonomi Araştırmaları Başkanı ve daha sonra Goldman Sachs Varlık Yönetimi Başkanı olan Jim O'Neill tarafından yayımlanan Building Better Global Economic BRICs adlı çalışmada tanıtıldı.[24][25] Günümüzde O'Neill, BRICS grubunu başarısız bir proje olarak görmektedir. Project Syndicate için 2021 yılında kaleme aldığı bir makalede BRICS ülkelerinin “şimdiye kadar anlamlı bir küresel güç olarak birleşmekten aciz olduklarını kanıtladıklarını” ve 2024 yılında “her yıl, gruplaşmanın sembolik jestler ve yüce söylemler üretmenin ötesinde gerçek bir amaca hizmet etmediğinin daha da doğrulandığını” hissettiğini yazdı.[26][27]

BRIC'in ilk dört ülkesinin dışişleri bakanları, Eylül 2006'da New York'ta Birleşmiş Milletler Genel Kurulu Genel Görüşmeleri marjında bir araya gelerek bir dizi üst düzey toplantıya başladılar.[28] Tam kapsamlı diplomatik toplantı ise 16 Haziran 2009'da Rusya'nın Yekaterinburg şehrinde gerçekleştirildi ve bu toplantı, grubunun ilk resmî zirvesi oldu.[29] Zirveye Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, Rusya Devlet Başkanı Dmitri Medvedev, Hindistan Başbakanı Manmohan Singh ve Çin Devlet Başkanı Hu Cintao katıldı.[30] Zirvenin odak noktası, küresel ekonomik durumun iyileştirilmesi ve mali kurumlarda reform yapılmasıydı. Ayrıca, dört ülkenin gelecekte nasıl daha iyi iş birliği yapabileceği ve BRIC üyelerinin çoğunluğunu oluşturan gelişmekte olan ülkelerin küresel meselelere nasıl daha fazla dâhil olabileceği tartışıldı.[30]

2009'daki Yekaterinburg zirvesinin ardından BRIC ülkeleri “çeşitli, istikrarlı ve öngörülebilir” olması gereken yeni bir küresel rezerv para birimine ihtiyaç duyduklarını açıkladılar.[31] Açıklamada, geçmişte Rusya'nın yaptığı gibi doğrudan Amerikan dolarının baskın konumuna yönelik bir eleştiri yer almasa da, bu duyuru doların diğer büyük para birimleri karşısında değer kaybetmesine neden oldu.[32]

2010 BRIC genişlemesi

2010 yılında Güney Afrika BRIC grubuna katılma yönündeki girişimlerini başlattıktan sonra aynı yılın Ağustos ayında resmi katılım süreci de başladı. 24 Aralık 2010 tarihinde, BRIC ülkeleri tarafından gruba resmi olarak davet edildikten sonra Güney Afrika üye devlet statüsüne kavuştu. Bu gelişme üzerine, grubun genişlemiş üye sayısını yansıtmak adına, grubun adı BRICS olarak değiştirildi. Nisan 2011’de Güney Afrika Cumhurbaşkanı Jacob Zuma Çin’in Sanya şehrinde gerçekleşen 3. BRICS zirvesine tam üye sıfatıyla katıldı.[33][34][35]

Yeni Kalkınma Bankası

Yeni Kalkınma Bankası, eski adıyla BRICS Kalkınma Bankası olarak bilinmektedir.

Yeni Kalkınma Bankası Logosu
Merkezi Çin'in Şanghay kentinde bulunan Yeni Kalkınma Bankası, BRICS'in önde gelen kuruluşudur.[36]

Kurulma fikri ilk defa 2012 yılında Delhi'de düzenlenen 4. BRICS zirvesinde Hindistan tarafından ortaya atıldı. 2012 Haziran'ında BRICS ülkeleri IMF’nin kredi verme gücünü artırmak amacıyla 75 milyon $ katkıda bulunacağını açıkladı. Ancak bu katkı karşılığında IMF’nin karar verme sürecinde kendilerinin lehine değişiklikler yapılması talep edildi.[37] 2013 yılının Mart ayında, Güney Afrika’nın Durban şehrinde düzenlenen 5. BRICS zirvesinde, üye devletler “Batılı ülkelerin egemenliğindeki” IMF ve Dünya Bankası’na rakip olabilecek bir uluslararası finansal kuruluş kurmaya karar verdiler. Bu zirvede temeli atılan bu kuruluş, 2014 yılında kurulacak olan Yeni Kalkınma Bankası’ydı.[38] 2013 yılındaki zirve sonrasında liderlerin Yeni Kalkınma Bankası’nın kuruluşu için son düzenlemelerin yapıldığına dair açıklamalarına karşın, yük paylaşımı ve yeni bankanın genel merkezinin hangi şehirde olacağına dair anlaşmazlıklar bu süreci yavaşlattı. Eylül 2013'te St. Petersburg'da düzenlenen BRICS liderleri toplantısında Çin, havuza 41 milyar dolar, Brezilya, Hindistan ve Rusya'nın her biri 18 milyar dolar ve Güney Afrika 5 milyar dolar ayırdı.[39] Dünyanın en büyük döviz rezervlerine sahip olan ve döviz havuzunun büyük bir kısmını oluşturan Çin, daha önemli bir yönetim rolü istiyordu. Çin aynı zamanda rezervlere ev sahipliği yapan ülke olmak istiyordu.15 Temmuz 2014 tarihinde Brezilya’nın Fortaleza şehrinde düzenlenen 6. BRICS zirvesinin ilk gününde uzun süreli müzakerelere konu olan Yeni Kalkınma Bankası’nı oluşturacak anlaşma imzalandı.

BRICS kalkınma bankasının diğer bir gücü ise mevcut kurumların başlıca BRICS dışındaki şirketlere fayda sağlamasıdır ve bunun politik önemi oldukça değerlidir çünkü BRICS üye ülkelerinin yurtdışındaki çıkarlarını desteklemesine olanak sağlıyor ayrıca görüşleri sıklıkla gelişmiş Avrupa ve Amerikalı meslektaşları tarafından görmezden gelinen ülkelerin güçlenen konumlarını vurgulamalarına izin veriyor.

2015’in Mart ayında Morgan Stanley Hindistan ve Endonezya’nın gerekli ekonomik reformları gerçekleştirerek ‘kırılgan beşli’ (fragile five) grubundan sıyrıldığını açıkladı. ‘Kırılgan beşli’, gelişmekte olup aynı zamanda zayıf para birimlerine sahip beş ülkeyi tanımlamak için kullanılır. Bu terim, ilk kez 2013 yılında Brezilya, Hindistan, Endonezya, Güney Afrika ve Türkiye için kullanılmıştı. 2015 yılı itibarıyla Endonezya ve Hindistan, 2017 itibarıyla ise Güney Afrika ve Brezilya gerekli düzenlemelerin tamamını yaparak bu grupta anılmamayı başardı. 2017 yılında yenilenen ‘yeni kırılgan beşli’ grubunda Türkiye, Arjantin, Pakistan, Mısır ve Katar’ın yanında yeniden yerini aldı.[40]

2024 BRICS genişlemesi

2024 yılı itibarıyla toplam 4 ülke BRICS'e katıldı.[41] Yeni gelen üyeler ile birlikte grubun yeni adı bilinmese de "BRICS+" olacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca eski Devlet Başkanı Alberto Fernandez döneminde BRICS'e katılmak isteyen Arjantin'in üyelik serüveni 2023 Arjantin devlet başkanı seçimlerinden sonra başa gelen yeni Devlet Başkanı Javier Milei döneminde son buldu. Javier Milei BRICS üye ülkelerine gönderdiği bir mektupta, "Arjantin Cumhuriyeti'nin 1 Ocak 2024 itibarıyla BRICS'e tam üye olarak dahil edilmesi hükümet tarafından uygun görülmedi." ifadelerinin kullandı ve üyelik başvurusundan resmen çekildi.[42]

Potansiyel üyeler

Afganistan, Arjantin, Lübnan, Meksika ve Türkiye daha önce BRICS grubuna tam üyeliğe olan ilgilerini dile getirdi. Mısır, Nijerya, Sudan, Suriye ve en son olarak Bangladeş ve Yunanistan ise BRICS grubuna katılma yolunda adım atabileceklerini dile getirdiler.

Türkiye ve BRICS ilişkileri

Ana madde: BRICS-Türkiye ilişkileri

Son yıllarda Türkiye'de siyasi çevrelerde BRICS grubuna tam üye olunması gerekliliği sık sık dile getirildi. Özellikle Türkiye ve Rusya arasındaki uçak krizi sonrasında son derece gerilen siyasi, askeri ve ekonomik ilişkilerin normalleşmeye başlaması ve özellikle 2013 sonrasında son derece gerileyen Türkiye-Avrupa Birliği ilişkileri sonucunda BRICS üyeliği konusu daha da önem kazanmaya başladı.[43][44] Dönemin başbakan yardımcısı Mehmet Şimşek, 2017 yılında BRICS ülkelerinin vereceği projelerden ve fonlardan yararlanmak amacıyla Türkiye'nin ciddiyetle tam üye olma gerekliliğini gözden geçirdiğini dile getirdi.[45]

2024'te Dışişleri Hakan Fidan "BRICS'e üye olmak istiyoruz." açıklanmasını yaptı[46]

Katılımcı liderler

Zirveler

BRICS üyesi ülkeler 2009 yılından bu yana her yıl toplanırlar. BRIC olarak 2009 ve 2010 yılında,Güney Afrika'nın katılmasıyla beş üyeli olarak (BRICS) 2011 yılından itibaren düzenlenmeye başladı.

Tarih Ev sahibi ülke Ev sahibi şehir
1. 16 Haziran 2009  Rusya Yekaterinburg
2. 15 Nisan 2010  Brezilya Brasília
3. 14 Nisan 2011  Çin Sanya
4. 29 Mart 2012  Hindistan Yeni Delhi
5. 26-27 Mart 2013  Güney Afrika Durban
6. 14-16 Temmuz 2014  Brezilya Fortaleza
7. 8-9 Temmuz 2015  Rusya Ufa
8. 15-16 Ekim 2016  Hindistan Goa
9. 3-5 Eylül 2017  Çin Xiamen
10. 25-27 Temmuz 2018  Güney Afrika Johannesburg
11. 13-14 Kasım 2019  Brezilya Brasília
12. 21-23 Temmuz 2020 (COVID-19 pandemisi sebebiyle ertelendi)

17 Kasım 2020 (videokonferans)[47]

 Rusya Sankt-Peterburg
13. 9 Eylül 2021 (videokonferans)  Hindistan Yeni Delhi
14. 23 Haziran 2022 (videokonferans)  Çin Pekin
15. 22-24 Ağustos 2023  Güney Afrika Johannesburg
16. 22-24 Ekim 2024  Rusya Kazan

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Norman, Izzah Aqilah (24 Ekim 2024). "Malaysia, Indonesia, Vietnam and Thailand become partner countries of BRICS". CNA. 24 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2024. 
  2. ^ Rana Foroohar (10 Kasım 2015). "Why the Mighty BRIC Nations Have Finally Broken". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2025. 
  3. ^ Xie, Ye (8 Kasım 2015). "Goldman's BRIC Era Ends as Fund Folds After Years of Losses". Bloomberg L.P. 31 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2022. 
  4. ^ Cooper, Andrew Fenton (2016). The BRICS: A Very Short Introduction (İngilizce). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-872339-4. 8 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025. 
  5. ^ Curtis, John (11 Kasım 2024). "The BRICS group: Overview and recent expansion" (PDF). House of Commons Library, UK Parliament. Research Briefing. 5 Mart 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2025. 
  6. ^ Ndzendze, Bhaso (24 Ağustos 2023). "Brics expansion: six more nations are set to join – what they're buying into" (İngilizce). The Conversation. 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2025. 
  7. ^ "What is BRICS, which countries want to join and why?". Reuters. 18 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2024. 
  8. ^ Oliver Stuenkel (2020). The BRICS and the Future of Global Order. 2. Lexington Books. s. 1. ISBN 978-0739193211. 
  9. ^ "Expansion of BRICS: A quest for greater global influence?" (PDF). Think Tank, European Parliament. 15 Mart 2024. 20 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "Indonesia joins BRICS bloc as full member, Brazil says". Reuters. 7 Ocak 2025. Erişim tarihi: 7 Ocak 2025. 
  11. ^ "Indonesia joins BRICS group of emerging economies" (İngilizce). Al Jazeera. 7 Ocak 2025. 24 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2025. 
  12. ^ Patrick, Stewart (9 Ekim 2024). "BRICS Expansion, the G20, and the Future of World Order" (İngilizce). Carnegie Endowment for International Peace. 19 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2024. 
  13. ^ Tran, Hung (1 Kasım 2024). "The underestimated implications of the BRICS Summit in Russia" (İngilizce). Atlantic Council. 11 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2025. 
  14. ^ a b Patrick, Stewart (9 Ekim 2024). "BRICS Expansion, the G20, and the Future of World Order" (İngilizce). Carnegie Endowment for International Peace. 19 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2024. 
  15. ^ Johnson, Keith (21 Ekim 2024). "Can BRICS Finally Take On the West?". Foreign Policy. 10 Şubat 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2025. 
  16. ^ "BRICS Joint Statistical Publications". Federal State Statistics Service. 17 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ Raimondi, Paolo (2 Eylül 2023). "BRICS: The role of the unit of account for the new "basket of currencies"" (İngilizce). India Foundation. 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ Kirton, John; Larionova, Marina (2022). "The First Fifteen Years of the BRICS" (PDF). International Organisations Research Journal. 17 (2): 7-30. doi:10.17323/1996-7845-2022-02-01. 23 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mart 2025. 
  19. ^ "ILO head praises BRICS countries' commitment to social dialogue" (İngilizce). ILO. 3 Ağustos 2018. 25 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. 
  20. ^ Wolff, Richard D. (3 Ekim 2022). "BRICS: the powerful global alliance" (İngilizce). canadiandimension.com. 25 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. 
  21. ^ Maitra, Sumantra (18 Nisan 2013). "BRICS – India is the biggest loser". USINPAC. 28 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2013. 
  22. ^ Blakeley, Grace (15 Şubat 2023). "BRIC Nationalism Is No Alternative". Jacobin. 25 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. 
  23. ^ Coughlin, Con (24 Ağustos 2023). "Brics is now a motley crew of failing states". The Daily Telegraph (İngilizce). ISSN 0307-1235. 25 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2023. 
  24. ^ Nagashybayeva, Gulnar (Kasım 2016). "Research Guides: BRICS: Sources of Information: Introduction" (İngilizce). guides.loc.gov. 23 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2023. 
  25. ^ "Jim O'Neill Named Chairman of Goldman Sachs Asset Management" (Basın açıklaması). Goldman Sachs. 30 Kasım 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2024. 
  26. ^ "The BRICS Still Don't Matter". Project Syndicate. 17 Ekim 2024. 22 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2024. 
  27. ^ "Will the BRICS Ever Grow Up?". Project Syndicate. 16 Eylül 2021. 1 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2024. 
  28. ^ "Information about BRICS". Brics6.itamaraty.gov.br. 27 Mart 2013. 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2017. 
  29. ^ "First summit for emerging giants". BBC News. 16 Haziran 2009. 18 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2009. 
  30. ^ a b Bryanski, Gleb (16 Haziran 2009). "BRIC demands more clout, steers clear of dollar talk". Reuters. 19 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2009. 
  31. ^ "BRIC wants more influence". Euronews. 21 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2009. 
  32. ^ Zhou, Wanfeng (16 Haziran 2009). "Dollar slides after Russia comments, BRIC summit". Reuters. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2014. 
  33. ^ "South Africa joins BRIC as full member". Xinhua. 24 Aralık 2010. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  34. ^ "BRICS countries need to further enhance coordination: Manmohan Singh". Times Of India. 12 Nisan 2011. 17 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  35. ^ "BRICS should coordinate in key areas of development: PM". Indian Express. 10 Nisan 2011. 16 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Nisan 2011. 
  36. ^ "BRICS Architecture – BRICS 2023". brics2023.gov.za. 2 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2025. 
  37. ^ "Russia says BRICS eye joint anti-crisis fund". Reuters. 21 Haziran 2012. 10 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2018. 
  38. ^ "Brics eye infrastructure funding through new development bank". The Guardian. 28 Mart 2013. 6 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Temmuz 2018. 
  39. ^ "BRICS may decide on $100 billion fund early 2014 - Russia | Reuters". web.archive.org. 1 Şubat 2014. 8 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2024. 
  40. ^ These are now the 5 most fragile countries exposed to higher interest rates, according to S&P 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CNBC (6-10-2017)
  41. ^ "BRICS nedir, 1 Ocak'ta gruba hangi ülkeler katıldı?". The Independent. 2 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2024. 
  42. ^ "Arjantin Devlet Başkanı Milei, BRICS grubundan çıktıklarını bildirdi". Anadolu Ajansı. 29 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2024. 
  43. ^ Putin’in ‘jet krizi öncesine döndük’ açıklaması Rus devlet mekanizmasına da bir mesaj oldu 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sputnik Türkiye (15-11-2017)
  44. ^ Juncker: Turkey moving away from Europe ‘in giant strides’ 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Politico (29-8-2017)
  45. ^ Şimşek: Türkiye, BRICS’in kurduğu yatırım bankasına üye olabilir 6 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sputnik Türkiye (27-04-2017)
  46. ^ "x.com". X (formerly Twitter). 17 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Haziran 2024. 
  47. ^ "Virtual BRICS Summit on Nov 17; PM Modi, Xi set for a face-off". www.hindustantimes.com. Hindustan Times. 5 Ekim 2020. 5 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2024.