Etoposid

Günümüz dünyasında, Etoposid toplumun geniş bir kesimi için büyük önem taşıyan ve ilgi duyulan bir konu haline geldi. Etoposid'in önemi tarihe damgasını vurmuş ve insanların günlük yaşamlarında mevcuttur. Etoposid, ortaya çıkışından günümüze kadar siyasetten bilime, kültürden teknolojiye kadar farklı alanlarda tartışma ve analiz konusu olmuştur. Bu nedenle Etoposid'in hayatımızda ve küresel bağlamda yarattığı etkiyi anlamak büyük önem taşıyor. Bu yazıda Etoposid'in önemini ve çağdaş dünyadaki etkilerini derinlemesine inceleyeceğiz.

Etoposid
Klinik verisi
Telaffuz/ˌɛtoʊˈpoʊsaɪd/
Ticari adlarEtopophos, Toposar, Vepesid, others
Diğer adlarVP-16; VP-16-213
AHFS/Drugs.comMonografi
MedlinePlusa684055
Gebelik
kategorisi
  • AU: D
Uygulama
yolu		By mouth, intravenous
ATC kodu
Hukuki durum
Hukuki durum
Farmakokinetik veri
BiyoyararlanımHighly variable, 25 to 75%
Protein bağlanma97%
MetabolizmaLiver (CYP3A4 involved)
Eliminasyon yarı ömrüOral: 6 h., IV: 6-12 h., IV in children: 3 h.
BoşaltımKidney and fecal
Tanımlayıcılar
  • 4'-Demethyl-epipodophyllotoxin 9-, 4' -(dihydrogen phosphate)
CAS Numarası
PubChem CID
IUPHAR/BPS
DrugBank
ChemSpider
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
CompTox Bilgi Paneli (EPA)
ECHA Bilgi Kartı100.046.812 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Kimyasal ve fiziksel veriler
FormülC29H32O13
Mol kütlesi588,562 g·mol−1
3D model (JSmol)
Erime noktası2.435 °C (4.415 °F)
  • C1OC2(O1)(((O2)O3c4cc5c(cc4(63COC6=O)c7cc(c(c(c7)OC)O)OC)OCO5)O)O
  • InChI=1S/C29H32O13/c1-11-36-9-20-27(40-11)24(31)25(32)29(41-20)42-26-14-7-17-16(38-10-39-17)6-13(14)21(22-15(26)8-37-28(22)33)12-4-18(34-2)23(30)19(5-12)35-3/h4-7,11,15,20-22,24-27,29-32H,8-10H2,1-3H3/t11-,15+,20-,21-,22+,24-,25-,26-,27-,29+/m1/s1 
  • Key:VJJPUSNTGOMMGY-MRVIYFEKSA-N 

Etoposid, diğerlerinin yanı sıra Vepesid markası altında satılan, testis kanseri, akciğer kanseri, lenfoma, lösemi, nöroblastom ve yumurtalık kanseri gibi çeşitli kanser türlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi ilacıdır. Ayrıca hemofagositik lenfohistiositoz tedavisinde de kullanılır. Ağız yoluyla veya damar içine enjeksiyon yoluyla uygulanır.[1]

Yan etkiler çok yaygındır. Düşük kan hücresi sayısı, kusma, iştahsızlık, ishal, saç dökülmesi ve ateş gibi yan etkiler görülebilir. Diğer ciddi yan etkiler arasında alerjik reaksiyonlar ve düşük tansiyon bulunur. Hamilelik sırasında kullanımı fetüse zarar verebilir. Etoposid, topoizomeraz inhibitörü ailesine ait bir ilaçtır ve DNA'ya zarar vererek çalıştığı düşünülmektedir.

Etoposid, Amerika Birleşik Devletleri'nde tıbbi kullanım için 1983 yılında onaylanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.[2]

Tıbbi Kullanımlar

Etoposid, Kaposi sarkomu, Ewing sarkomu, akciğer kanseri, testis kanseri, lenfoma, nonlenfositik lösemi ve glioblastoma multiforme gibi kanser türlerinin tedavisinde kullanılan bir kemoterapi şeklidir. Genellikle diğer ilaçlarla (örneğin, testis kanserinin tedavisinde bleomisin ile) kombinasyon halinde verilir. Ayrıca bazen kemik iliği veya kan kök hücre nakli öncesinde bir hazırlık rejiminde de kullanılır.[3]

Uygulama

Etoposid intravenöz (IV) olarak veya oral olarak kapsül veya tablet formunda verilir. Eğer ilaç IV olarak veriliyorsa, kan basıncını düşürebileceği için 30 ila 60 dakikalık bir süre boyunca yavaşça uygulanmalıdır.[1] Enfüzyon sırasında kan basıncı sık sık kontrol edilir ve uygulama hızı buna göre ayarlanır.

Yan Etkiler

Yaygın olanlar:

  • Enfüzyon bölgesinde reaksiyonlar
  • Düşük kan basıncı
  • Saç dökülmesi
  • IV bölgesinde ağrı ve/veya yanma
  • Kabızlık veya ishal
  • Metalik tat
  • Kemik iliği baskılanması, bu da şu sonuçlara yol açar:
    • Azalmış beyaz kan hücresi sayısı (enfeksiyonlara karşı artmış hassasiyet)
    • Düşük kırmızı kan hücresi sayısı (anemi)
    • Düşük trombosit sayısı (kolay morarma ve kanama)

Daha az yaygın olanlar:

  • Bulantı ve kusma
  • Alerjik türde reaksiyonlar
  • Döküntü
  • Genellikle IV uygulamadan kısa bir süre sonra ortaya çıkan ve enfeksiyondan kaynaklanmayan ateş
  • Ağız yaraları
  • Akut miyeloid lösemi (etoposid ile tedavi edilebilir)

Warfarin ile birlikte verildiğinde kanamaya neden olabilir.[4]

Farmakoloji

Etoposid, DNA ve topoizomeraz II enzimi ile bir üçlü kompleks oluşturur. Topoizomeraz II, DNA'daki negatif veya pozitif süpersarmalları gevşetmeye yardımcı olan bir enzimdir. Normalde, topoizomeraz II bir DNA çift sarmalında çift iplikçikli bir kırılma oluşturur, diğer bir iplikçik geçmesine izin verir ve kırık iplikçikleri yeniden bağlar. Etoposidin bağlanması, topoizomeraz II'nin kırık DNA iplikçiklerini yeniden bağlamasını engeller, bu da topoizomeraz II tarafından yapılan DNA kırıklarının kalıcı olmasına ve topoizomeraz II molekülünün yerinden ayrılmasını ve başka bir yerdeki gerilimi hafifletmesini engeller. Bu, hücre üzerinde çeşitli olumsuz etkileri olabilecek bir DNA çift iplikçik kırığına neden olur ve daha fazla gerilimi hafifletmek için mevcut olan topoizomeraz II'nin tükenmesine yol açar. Kanser hücreleri, daha hızlı bölündükleri için bu enzime sağlıklı hücrelerden daha fazla bağımlıdır. Bu nedenle, DNA sentezinde hatalara neden olur ve kanser hücresinin apoptozunu teşvik eder.[3][5]

Kimya

Etoposid, mayapple (veya "Amerikan mandragoru", Podophyllum peltatum) rizomundan elde edilen podofilotoksinin yarı sentetik bir türevidir. Daha spesifik olarak, D-glukoz türevli bir podofilotoksin glikozididir. Kimyasal olarak, sadece teniposidin bir tiyenil grubu bulunan bir metil grubuyla ayrıldığı anti-kanser ilacı teniposide benzer.[6] Bu bileşiklerin her ikisi de podofilotoksinin daha az toksik türevlerini oluşturma amacıyla geliştirilmiştir.[7]

Madde, beyazdan sarımsı kahverengiye kadar değişen, kristal bir tozdur. Organik çözücülerde çözünür. Etoposid fosfat tuzu formunda kullanılır.[7]

Tarihçe

Etoposid ilk olarak 1966 yılında sentezlenmiş ve ABD Gıda ve İlaç İdaresi tarafından 1983 yılında onaylanmıştır.

VP-16 lakabı, muhtemelen ilacın üzerinde erken çalışmalar yapan kimyacılardan birinin soyadının (von Wartburg) ve podofilotoksinin bir birleşiminden gelmektedir.[8] Podofilotoksin bazlı kemoterapötiklerin geliştirilmesinde önemli rol oynayan bir diğer bilim insanı, tıbbi farmakolog Hartmann F. Stähelin'dir.

Kaynaklar

  1. ^ a b "Etoposide". The American Society of Health-System Pharmacists. 31 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2016. 
  2. ^ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/325771 Özgürce erişilebilir. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. 
  3. ^ a b Hande KR (1998). "Etoposide: four decades of development of a topoisomerase II inhibitor". Eur. J. Cancer. 34 (10). ss. 1514-21. doi:10.1016/S0959-8049(98)00228-7. PMID 9893622. 
  4. ^ Longe JL (2002). Gale Encyclopedia Of Cancer: A Guide To Cancer And Its TreatmentsÜcretsiz kayıt gerekli. Detroit: Thomson Gale. ss. 397-399. ISBN 978-1-4144-0362-5. 
  5. ^ Gordaliza M, García PA, del Corral JM, Castro MA, Gómez-Zurita MA (2004). "Podophyllotoxin: distribution, sources, applications and new cytotoxic derivatives". Toxicon. 44 (4). ss. 441-59. doi:10.1016/j.toxicon.2004.05.008. PMID 15302526. 
  6. ^ Mutschler E, Schäfer-Korting M (2001). Arzneimittelwirkungen. 8th (Almanca). Stuttgart: Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft. ss. 894-5. ISBN 3-8047-1763-2. 
  7. ^ a b Dinnendahl V, Fricke U, (Ed.) (2015). Arzneistoff-Profile. 28th (Almanca). 4. Eschborn, Germany: Govi Pharmazeutischer Verlag. ISBN 978-3-7741-9846-3. 
  8. ^ Kuhn M, Von Wartburg A (1967). "Podophyllum-Lignane: Struktur und Absolutkonfiguration von Podorhizol-β-D-glucosid ( = Lignan F). 19. Mitt. über mitosehemmende Naturstoffe". Helvetica Chimica Acta. 50 (6). ss. 1546-65. doi:10.1002/hlca.19670500614. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.