Kütük (defter)

Nüfus Kütüğü (defter); Resmî kayıt defteri, ana defter anlamına gelmektedir. Kişilerin nüfus ve soy kayıtlarının tutulduğu evrak. Resmi kayıt defterleri; Doğum Kütüğü, Ölüm Kütüğü, Evlenme Kütüğü, Aile Kütüğü ve yer değiştirme kütüğüdür. Türkiye'de her birey bağlı olduğu soy ağacına göre bir il, ilçe ve mahalle düzeyinde bir adrese kayıtlı durumdadır. Nüfus kütük bilgileri İlçe Nüfus Müdürlüklerinde muhafaza edilmektedir. Türk Kanunlarına göre İkametgah yani oturum bilgisinden farklı olarak Nüfus Kütük Kayıtları mahkeme kararı veya kadınlar için evlilik durumu olmadıkça değiştirilemez. Kadınlar evlilik halinde kocalarının nüfus kütük kayıtlarının bağlı bulunduğu adrese nakil olurken boşanmaları halinde babalarının adreslerine geri alınırlar. 1972 yılında çıkartılan ve 2006 yılında yürürlükten kaldırılan 1587 numaralı Nüfus Kanunu'nun 11.maddesi ve bu kanunun yerine 2006 yılında çıkartılan 5690 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu'nun 35.maddesinde Kesinleşmiş mahkeme hükmü olmadıkça nüfus kütüklerinin hiçbir kaydı düzeltilemez ve kayıtların anlamını ve taşıdığı bilgileri değiştirecek şerhler konulamaz ibaresi yer almaktadır.^[1] Kanuna göre nüfus kütüğü kaydını değiştirmeyi gerektirecek haklı bir sebep olmadıkça nüfus kaydında değişiklik yapılamaz.

Türkiye'deki nüfus kütük kayıtları bölgesel olarak değişmekle beraber 1831 ve daha yaygın olarak 1881'den beri düzenli olarak tutulmakta ve bireylerin soy ağaçları ve köken bilgileri arşivlerde muhafaza edilmektedir. 2018 yılında bu bilgiler E-Devlet platformu üzerinden Alt-Üst Soy Bilgisi adı altında bireylerin erişimine açılmıştır.^[2]

Doğum kütüğü: Doğumlara ilişkin bilgiler ve kimsesiz bulunmuş çocuklar hakkında işlemler kanunlara göre bu kütüğe yapılır. Bu bilgilere kişinin künyesi denir.

Ölüm kütüğü: Bir kimse ölümüne kesin gözle bakılan durumlarda ortadan kaybolur ve cesedi bulunamazsa o yerin en büyük mülki amirinin emriyle kütüğe ölü kaydı düşülür.Gaiplikte ise mahkeme kararıyla hakimin bildirmesiyle kaydı yapılır.

Evlenme kütüğü: Evleme memuru kaydı yapar.Ayrıca kayıtlı bulundukları nüfus müdürlüklerinede bildirilir.

Aile kütüğü: Aynı soyadını taşıyan ve aynı soydan gelen, daha önce bir hanede bulunan kişiler bu kayıtlarını devam ettirmek isterlerse, tek bir aile gibi kayıtları bu kütükte devam eder.

Yer Değiştirme kütüğü: Yerleşim yeri değişikliğinde bu kütükte işlem yapılır^[3]

Osmanlı Devleti döneminde de yeniçeri askerlerinin isimleri, babalarının isimleri, soyadları, doğum tarihleri ve doğum yerleri, fiziksel yapıları, göreve alınış tarihleri ve görev sırasındaki davranışlarının belirtildiği defter.