Patoloji

Patoloji

Patoloji (Tıbbi Patoloji), hastalık (Yunanca pathos) çalışması ve bilimi (Yunanca logos) kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuş hastalıklar bilimi anlamına gelen bir sözcüktür. Ayrıca belirli bir bozukluğun tipik özellikleriyle birlikte bütününe patoloji denilebilir.

Patoloji (hastalıkbilim) özellikle altta yatan hastalıkla ilgili hücrelerdeki, dokulardaki ve organlardaki yapısal ve işlevsel değişikliklerin tanınması, araştırılması ve incelenmesiyle ilgilenir.

Hekimliğin en zor ve en fazla disipline sahip bölümlerinden biri olan patoloji, klinikler ve paraklinikler arasında bir nevi köprü görevi görür.

Patoloji alanında uzman olan kişilere patolog veya patoloji uzmanı denmektedir.

Amerika'da patoloji anatomik patoloji ve klinik patoloji olarak ayrılmaktadır. Bu sınıflamada anatomik patoloji ülkemizdeki ve Avrupa'daki tıbbi patolojiye karşılık gelmekte iken; klinik patoloji uygulama alanına giren konular tıbbi biyokimya, tıbbi mikrobiyoloji gibi laboratuvar bölümleri tarafından yürütülmektedir.

Patolojinin tarihçesi

Çoğu pozitif düşünce ve bilimsel eylemin başlangıcının ve evriminin belirlenmesinde yazılı kaynakların katkıları aranır. Yazılı kaynaklar Patolojinin başlangıcını eski Mısır uygarlığına götürmektedir.  Bu kaynakların en önemlileri papirüs üzerine yazılmış iki adet belgedir: Edwin Smith Papirüsü (İ.Ö.17.) ve Papyrus Ebers (İ.Ö.1550ler). Arkeologların bir bölümü antik sitelerde buldukları iskeletlerde izledikleri patolojileri değerlendirme çabasına girmişler ve bu çabalar “Paleopatoloji” bilim dalının doğmasına yol açmıştır.

Patoloji çok eski bir tıp dalıdır. Ancak bilimsel açıdan bakıldığında modern patolojinin 19. yüzyılda hücreyi temel alan modern patolojinin (hücre patolojisi) Rudolf Virchow (1821–1902) ile başladığı varsayılır. Virchow’un pek konuşulmayan üç ilgi alanı daha vardı; politika, antropololoji ve arkeoloji. Politik niteliklerinin Alman toplumuna ne kazandırdığını bilemiyoruz ama arkeoloji bilgisiyle tüccar Schliemann’ın Truva’yı bulmasına ve soymasına yardım etmişti. Milletvekilliği yaparken Patoloji Enstitüsünü kurdu. Doku kesitlerini hazırlayarak ve inceleyerek bugün bile kullanılan çok sayda kavramın (lösemi, atrofi, hipertrofi, amiloid, miyelin, teratom, şok, vd) tanımını yaptı, konferans konuşmaları ve kitaplar üretti. Ancak canlı etkenlerin varlığına inanmıyordu. Louis Pasteur’ün (1822-1895) “canlı etkenlerin varlığı”nı kanıtladığı konferansını izleyip salonu öfkeyle terk edene dek. Nobelli dönemlere girmeden önceki son aşamalarda sistemik patoloji ve fizyopatoloji (patofizyoloji) kavramlarını geliştirildi.

Anatomi ve Patolojinin Önemli Aşamaları
Hippokrates (İ.Ö. 460-370) Bodrum'un karşısındaki Kos adalı hekim; yüzyıllardır sağlıkçıların idolü
Herophilos (İ.Ö.335–280)

Erasistratos (İ.Ö. 304–250)

İlk otopsi ya da disseksiyon girişimleri
Cornelius Celsus (İ.Ö.26-İ.S.50) Yangı (inflamasyon) ilkeleri: rubor, dolor, calor, tumor
Cladius Galenos (130-210) Kanser kavramı; Yangı (inflamasyon) ilkelerine "functio lease" eklemesi
Mondino de Liuzzi (1270-1326) Anatomi-patolojik anatomi eğitimi amaçlı diseksiyonlar; ilk Anatomi kitabı (Bologna Üniversitesi, İtalya)
Andreas Vesalius (1514-1564) İlk anatomi atlası
Antonio Benivieni (1443–1502) İlk patoloji kitabı
Thomas Willis (1621-1675) Beyin tabanındaki Willis poligonunun tanımlanması
Thomas Sydenham (1624-1689) İngilizlerin Hippokrates'i; dönemin önemli Patoloji kitabı yazarı

Sydenham koresinin tanımlanması

Giovanni B. Morgagni (1682–1771) Klinikopatolojik çalışmalar; 700 hastasının hastalık öykülerini ve otopsi bulgularını içeren kitap
Antonio Valsalva (1666–1723) Kulak ve kalp anatomisinde önemli saptamalar
Thomas Addison (1793–1860) Addison hastalığının tanımlanması; hematoloji ve B12 vitamini emilimi çalışmaları
Thomas Hodgkin (1798–1866) Hodgkin lenfomasının tanımlanması; koruyucu hekimlik öncülerinden
Carl von Rokitansky (1804–1878) Safra kesesi Rokitansky-Aschoff sinüs divertikülleri tanımı; hümanist filozof
Rudolf Virchow (1821–1902) “Omnis cellula e cellula” tüm hücrelerin anası hücrelerdir (kök hücreler ve kanser hücrelerinin kökeni konusunda çok büyük bir aşama).

Prens Frederick’e yapılan larinks biyopsisi (1887); ilk kez mikrotom kullanılarak hazırlanan kesitlerin mikroskopla incelenmesi cerrahi

patolojinin ilk uygulamasıdır.

John R. Marrack (1886-1976) İmmunoloji, histokimya, antikorların işaretleyeren antijenlerin yakalanması
Albert Hewett Coons (1912-1978) İmmunofloresan tekniğinin bulunması
Philippa Marrack (1945-...) İmmunoloji ve Moleküler Patoloji çalışmalarınde yeni teknikler, süper antijenler, apoptozis, toksik şok sendromu

Moleküler Biyoloji ve Moleküler Patoloji

Moleküler Biyoloji geliştikçe Moleküler Patoloji’nin adımlarında hızlandı:

20. yüzyıldaki önemli adımlar

Türk klinik patologlar

Ana inceleme alanları

Patolojinin başlıca hedefi hastalıkları 4 yönden incelemektir:

(1) Hastalığın nedeni (etyoloji): Hastalıkların nedeninin bulunması çabasıdır. İnsanlarda saptanan hastalıkların ya da normal-dışı davranışların nedenleri her dönemde merak edilmiştir.

Neolitik dönemlerden kimileri günümüze dek ulaşan inanışlara göre hastalıkların nedenleri: günahların cezalandırılması, cinler, kötü kokular, soğuk hava, kötü ruhlar, vb.

Günümüz çağdaş tıp uygulamalarında hastalıkların 2 ana nedenden kaynaklandığı kabul edilir:

(1) Kalıtsal (intrinsik; genetik) nedenler; (2) Edinsel faktörler (canlı etkenler, beslenme bozuklukları, kimyasallar, fiziksel etkenler….)

Bir hastalığın nedeninin belirlenebilmesi, tanısını ve tedavisini önemli bir biçimde kolaylaştırır. Kimi hastalıkların etyolojisinde 2 ya da daha fazla faktörün etkili olduğu saptanabilir.

Patoloji, hastalıkların nedenini belirleyebilmek için çok çeşitli teknikler kullanır;

Tüm bu çabaların yetersiz kaldığı ve nedenin bulunamadığı olgulara “idiopatik” ya da “primer” nitelemesini yapılır.

(2) Hastalığın mekanizması (patogenez): Hücrelerin ve dokuların, etyoloji faktörün ilk etkisine gösterdikleri tepkiden başlayarak hastalık belirtilerinin ortaya çıkışına dek geçen süreçtir.

Hücre ve dokuları etkilenen komponentleri şunlardır;

(3) Hücrelerde/Organlarda oluşan yapısal değişiklikler (morfolojik değişiklikler): Hücrelerdeki ve dokulardaki yapısal değişiklikleri incelemenin 2 önemli yararı vardır;

Bu bulgulardan yararlanarak tanıya ulaşır. Doğru tanı, başarılı bir tedavi için “olmazsa olmaz”dır .

(4) Yapısal değişikliklerin neden olduğu işlevsel bozukluklar (klinik belirtiler): Morfolojik değişikliklerin belirmesiyle birlikte organların işlevleri de bozulur, klinik belirtiler ortaya çıkar. Hastalık belirtilerin algılanması (klinik tablo):

Kullanılan inceleme yöntemleri

Tıbbî patolojinin alt dalları

Patolojik sıfatı ve kullanımı

Mikroskoplara Bakan Patologlar: Biri laboratuvar önlüğü, diğeri cerrahi kıyafet giymiş iki erkek bilim adamı. Her ikisi de kanser hücrelerinin varlığı için biyopsi dokusunu inceleyen çift başlı bir mikroskopla bakıyor.

Patolojik sıfatı "patolojiyle ilgili, anormal, bozulmuş, çalışmayan, işlemeyen, fizyolojik sınırların dışında olan" anlamlarında tıpta yaygın olarak kullanılan tıbbi bir terim ve sıfattır. En çok "anormal" anlamında kullanılır.

Tıp felsefesi açısından yapılan değerlendirmelerde, “Patolojik” nitelemesi “sağlıksız” anlamında, yani “sağlıklı” nitelemesinin karşıtı olarak kullanılmalıdır; “normal” nitelemesinin karşıtı bir sözcük değildir. Georges Canguilhem’e (1904-1995) göre, anomaliler ve mutasyonlar patolojik değildir. Bunlar, olası başka yaşam normlarını ifade etmektedir; bu normlar dengelilik, verimlilik, değişkenlik konusunda daha önceki özgül normların altındaysa patolojik olarak nitelendirilmelidir.

Kaynakça

  1. ^ Çöloğlu AS. Oral Patoloji (Ağız Patolojisi), TC Yeditepe Üniversitesi Yayınları No.37, Mor Ajans, İstanbul, 2007
  2. ^ Buikstra J, Roberts C. The Global History of Paleopathology: Pioneers and Prospects. Oxford University Press, Oxford, New York, 2012
  3. ^ a b c Long E. A history of pathology. Dover Publications, NewYork, 1965
  4. ^ a b van den Tweel JG, Taylor CR. A brief history of pathology. Virchows Arch, 457: 3–10, 2010
  5. ^ a b Bynum W. Tıp Tarihi. Çeviri:N.Gökçeoğlu, Kültür Kitaplığı 144, Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2014
  6. ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 17 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2020. 
  7. ^ Kumar V, Abbas AK, Aster JC. Robbins and Cotran Pathologic Basis of Disease. 9th edt., Elsevier Saunders, Philadelphia, 2015
  8. ^ Tahsinoğlu M, Çöloğlu AS, Erseven G. Dişhekimleri için Genel Patoloji, Altın Matbaacılık, İstanbul, 1981
  9. ^ http://patoloji2018.org/bilimsel-program/ 6 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.turkpath.org.tr/content.php?id=4949&type=category 8 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.turkpath.org.tr/files/CEP_Nisan.pdf 8 Mayıs 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ Acot P. Bilim Tarihi, 2.baskı (Çeviri:N. Acar), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara, 2017

Önerilen okumalar

Patoloji
Patolojinin ilkeleri Hücresel adaptasyon Atrofi Hipertrofi Hiperplazi Displazi Metaplazi Skuamöz Glandüler Hücre ölümü Nekroz Pıhtılaşma nekrozu Likefaksiyon nekrozu Kangren nekrozu Kavern Yağ nekrozu Fibrinoid nekroz Miyositoliz Programlanmış hücre ölümü Apoptoz Piknoz Karyoreksis Karyoliz Birikimler pigment Hemosiderin Lipokrom/Lipofuscin Melanin Steatoz
Anatomopatoloji
Klinik patoloji
Tıp
Tıp dalları
Cerrahi
İç hastalıkları
Obstetrik ve jinekoloji
Tanı
Diğer
Tıp eğitimi
İlgili konular
Kategori Kategori  • Commons sayfası Commons  • VikiProje Vikiproje  • Ana hatlar
Biyoloji dalları
Ayrıca bakınız