Günümüz dünyasında Sihizm giderek daha alakalı hale geldi. Kişisel, profesyonel veya sosyal alanda Sihizm hayatımızın çeşitli alanlarında gidişatı belirleyen merkezi bir unsur haline geldi. Zamanla Sihizm'in önemi arttı ve tartışmalara, çekişmelere ve önemli dönüşümlere yol açtı. Bu makalede, Sihizm'in çağdaş toplum üzerindeki etkisini derinlemesine inceleyeceğiz, etkilerini, zorluklarını ve fırsatlarını analiz edeceğiz. Ek olarak, Sihizm'in zaman içinde nasıl geliştiğini ve modern yaşamın çeşitli yönleri üzerindeki etkisini inceleyeceğiz.
seri |
Sihizm |
---|
Sihizm (Pencapça: ਸਿੱਖੀ; Sikkhī, Pencapça telaffuz: , kökeni Pencapça: ਸਿੱਖ, çev. 'öğrenci', 'arayıcı' ya da 'acemi'), Hint yarımadasının[i] Pencap bölgesinde MS 15. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan tek tanrılı bir dindir.[1][2][3][4][5][6] Sihizm, başlıca dinlerin en gençlerinden biri ve dünyanın en büyük beşinci organize dinidir.[7] 21. yüzyılın başlarından itibaren yaklaşık 25 milyon Sih vardır.[8]
Sihizm, ilk guru Guru Nanak'ın (1469-1539)[9] ve onun yerine geçen diğer dokuz Sih gurusunun ruhani öğretileriyle gelişmiştir. Onuncu guru Gobind Singh (1676-1708), Sih kutsal kitabı Guru Granth Sahib'i halefi tayin ederek bu kutsal kitabı, Sihler için ebedi, dini ruhani rehber olarak belirlemiştir.[10][11][12] Guru Nanak, "doğruluk, sadakat, özdenetim ve saflık" içeren "aktif, yaratıcı ve pratik bir yaşam" yaşamanın metafizik gerçeğin ötesinde olduğunu ve ideal insanın "tanrı ile birlik kurduğunu, tanrının iradesini bildiğini ve bu iradeyi gerçekleştirdiğini" öğretmiştir.[13] Altıncı Sih gurusu, Guru Hargobind (1606-1644), miri (siyasi/maddi) ve piri (manevi) alemlerinin karşılıklı birlikte varoluşu kavramını oluşturmuştur.[14]
Sih kutsal kitabı, ik onkar (Pencapça: ੴ, çev. 'Tek Tanrı') hakkında temel dua olan Mul Mantar (Pencapça: ਮੂਲ ਮੰਤਰ) ile açılır.[15] Guru Granth Sahib'de ifade edilen Sihizmin temel inançları, tek bir yaratıcının adına inanç ve meditasyon; tüm insanlığın ilahi birliği ve eşitliği; seva ('özverili hizmet') ile uğraşmak; herkesin yararı ve refahı için adalet için çabalamak ve bir kiracının hayatını yaşarken dürüst davranış ve geçim kaynağı unsurlarından oluşur.[16][17][18] Bu ölçütlerden hareketle Sihizm, herhangi bir dini geleneğin 'Mutlak Hakikat' üzerinde tekeli olduğu iddialarını reddeder.[ii][19]
Sihizm, tanrının varlığını hissetmenin bir yolu olarak kirtan aracılığıyla müzikal olarak ifade edilebilen simran'ı (Pencapça: ਸਿਮਰਨ, tanrının sözlerinin meditasyonu ve hatırlanması),[20] ya da naam japna (tanrı adı üzerine meditasyon') aracılığıyla içtenliği vurgular. Takipçilerine "Beş Hırsız"ı (yani şehvet, öfke, açgözlülük, bağlılık ve ego) değiştirmeyi öğretir.[21]
Sihizm, dinsel baskıların olduğu bir dönemde gelişti ve yayıldı ve hem Hinduizm hem de İslam dinlerinden gelenleri kabul etti.[22] Hindistan'ın Babür hükümdarları, İslam'a geçmeyi reddeden Sih gurularından ikisine - Guru Arjan (1563-1605) ve Guru Tegh Bahadur (1621-1675) - işkence edip idam etti.[23][24][25][26] Sihlere yapılan zulümlerden ötürü, vicdan ve din özgürlüğünü koruma emri olarak 1699'da Guru Gobind Singh tarafından Khalsa kuruldu ve üyeleri, bir Sant-Sipāhī'nin ('aziz-asker') niteliklerini taşıyordu.
Guru Nanak Dev (1469-1538) Sihizmin kurucusu, Talwandi (Lahor yakınında, bugünkü Pakistan'da) kasabasında doğmuştur. Ebeveynleri Khatri kastından Hindulardı. Bibi Nanki adlı kendisinden büyük bir kız kardeşi vardı. Kız kardeşinin onda Tanrı'nın Işığını gördüğüne fakat bu sırrı kimseye açmadığına inanılır. Yine kız kardeşinin Guru Nanak'ın ilk inananı olduğu bilinmektedir. Nanak'ın hayatın sırlarını keşfetme arzusu onun belirli bir süre sonra evi terk etmesine neden olmuştur. Bu döndem farklı inançtan kişiler tarafından saygı duyulan Kabir (1440-1518) ile karşılaştığı söylenir.[27]
1538'de Guru Nanak kendisinin devamcısı, Guru, olarak - oğlu yerine - inananlarından Lehna'yı seçmiştir. Bhai Lehna Guru Angad olarak adlandırılmıştır ve Sihlerin ikinci gurusudur. Guru Amar Das, 1552'de 73 yaşındayken Sihlerin üçüncü gurusu oldu. Onun guruluğu zamanında Goindwal Sihizm için önemli bir merkez haline gelmiştir ve birçok gelişme meydana gelmiştir. 1574 yılında, 95 yaşında vefat ettiğinde üvey oğlu Jetha'yı dördüncü guru olarak belirlemiştir.
Jetha Guru Ram Das olmuştur. Guru Ram Das daha sonraları Amritsar olarak adlandırılacak Ramdaspur kentinin kuruluşundan sorumlu olan gurudur. 1581'de Guru Arjan - dördüncü gurunun en genç oğlu - Sihlerin beşinci gurusu olmuştur. Altın Mabet'in inşasından sorumlu olan o olduğu gibi Sih kutsal metnini hazırlamıştır. 1604'te Adi Granth'ı Sihlerin Kutsal Kitabı olarak belirlemiştir. 1606'da zamanın Moğol liderleri tarafından, Guru Granth Sahib'de değişiklik yapmayı reddettiği için, işkence görmüş ve öldürülmüştür.
Guru Har Gobind Sihlerin altıncı gurusu olmuştur. Guru Har Gobind yanında iki kılıç taşırdı; biri ruhani nedenlerden diğeri ise fani nedenlerden. Bu noktadan beri Sihler askeri bir güç haline geldiler ve bağımsızlıklarını savunmak için eğitilmiş bir savaşçı gücüne sahip olmuşlardır. 1644'te Guru Har Rai guru oldu ve onun ardından Guru Har Krişan, oğlu - daha küçük yaşlardayken - 1661'de guru olmuştur. Guru Tegh Bahadur 1665'te guru oldu ve 1675'te, kendisine yardıma gelmiş Keşmirli Hinduları korumak için kendini kurban edene kadar Sihlerin lideri olmuştur.
1675'te Evrengzib dokuzuncu Sih gurusu, Guru Tegh Bahadur'u halk önünde idam etmiştir. Ondan sonraki guru, Guru Gobind Singh bağlılarını daha da militarize etmiştir. Ölmeden kısa süre önce Guru Gobind, Guru Granth Sahib'in (Sih Kutsal Metni) Sihler için mutlak ruhani otorite olmasını ve fani otoritenin Khalsa Panth'a (Sih Ulusu) verilmesini emretmiştir.
Her ne kadar önceki guruların da aldıkları vahiyleri kaydettikleri bilinse de, ilk Sih Kutsal Metni beşinci guru, Guru Arjan, tarafından 1604'te derlenmiş ve düzenlenmiştir. Guru Granth Sahib, Gurmukhi yazısıyla yazılmış olmasına rağmen farklı birçok dil içermesiyle (Punjabi, Hindi-Urdu, Sanskritçe, Bhojpuri ve Farsça dahil) diğer kutsal metinlerden ayrılır. Sihler Guru Granth Sahib'i son, ebedi guru olarak görürler.
Sihizm on guru (öğretmen veya üstad) tarafından, 1469'dan 1708'e kadarki dönemde kurulmuştur. Her üstad (guru) bir öncekinin mesajını (çağrısını) güçlendirmiş ve yeni şeyler ekleyerek geliştirmiştir. Sihizm dini böyle ortaya çıkmıştır. Guru Nanak ilk guruydu ve Guru Gobind Singh insan biçimindeki son gurudur. Guru Gobind Singh ölürken Guru Granth Sahib'i son ve mutlak Sih Gurusu ilan etmiştir. Guruların aynı ruha (veya 'jot'a) fakat farklı bedenlere sahip olduklarına inanılır.
İlk gurudan son insan biçimindeki guruya kadar on guru şöyledir:
Guru Granth Sahib Sihlerin sonsuz gurusudur ve Sihler tarafından, Guru Gobind Singh'in öğretisi gereğince, Ebedi Guru olarak görülür. Guru Granth Sahib, Gurdwara olarak adlandırılan Sih tapınma yerinde her zaman bulunabilir. Guru Granth Sahib taht benzeri bir yerde bulunur ve etrafı süslenmiştir. Metnin etrafına yapılan süsler ve gösterilen özen, krallarına gösterdikleri saygıyı Guru Sahib'e gösterme geleneğine dayanır.
Guru Granth Sahib sadece kurucularının öğretilerini barındırmaz. Aksine Guruların inancıyla örtüşen noktalarda farklı inançlara mensup kişilerin öğreti ve yazınlarını da içerir. Bunlara çeşitli Sufi şeyhleri, Hindu şairleri dahildir. Örnek olarak Kabir, Namdev, Ravidas, Şeyh Farid, Trilochan, Dhanna, Beni, Şeyh Bhikan, Jaidev, Surdas, Parmanad, Pipa ve Ramanand verilebilir.
Guru Granth Sahib'deki tüm içeriğe Gurbānī denir. Gurbani, Guru Nanak'a göre, doğrudan Tanrı'dan gelmiş vahiydir ve yazarlar, vahyi dinin inananları için kaleme almışlardır.
Sihizm her yerde, her zaman var olan ve sonsuz özelliklere sahip tek bir Tanrı'ya inanç üzerine kuruludur, bunu savunur. Bu özellik Guru Granth Sahib'de çeşitli kereler tekrarlanmıştır.
Sihler Tanrı'ya herhangi bir cinsiyet atfetmezler ve Tanrı'nın insan formu alabileceğine de inanmazlar. Ayrıca tüm insanlar da din, ırk veya cinsiyet ayrımı yapılmaksızın eşit görülürler. Herkes (Tanrı) Waheguru'nun kız ve erkek evlatlarıdırlar. Sihler tüm yaratıkların, özellikle de insanların, haklarını korumak ve onların hakları için savaşmak zorundadırlar. Aynı zamanda iyimser bir bakış açısı olarak tanımlanabilecek Chardi Kala'ya sahip olmaları teşvik edilir.
Sihler reankarnasyona inanırlar. Tüm yaratıkların, öldükten sonra farklı vücutlara geçen bir ruha sahip olduğuna inanılır. Bu ruh göçü bağımsızlığa, özgürlüğe ulaşılana kadar devam eder. Sih dini kurtuluşun tek yolu olarak görülmez; diğer dinlerden insanlar da kurtuluşa erebilirler. Bu kavram diğer Dharmik dinler ile ortaktır.
Her Sih'in yenmekle yükümlü olduğu Beş Şeytan veya Beş Kötülük bulunur:
Her Sih'in itaat etmesi gereken ve yukarıdaki beş kötülükle savaşırken kullanacağı beş erdem: memnuniyet, hayırseverlik, şefkat, olumlu tutum ve tevazu.
Tüm Sihler şu değerlere inanmak zorundadır:
Üç Altın Kural, önem sıralarına göre:
Sabah erkenden güneş doğmadan önce meditasyon ve dua Sihlerin günlük ibadetleri arasındadır. Sihlerde Hristiyanlık ya da Yahudilikte olduğu gibi belirli bir ibadet günü olmamakla birlikte Batıda Hristiyan ülkelerde yaşayan Sihler toplu ibadetlerini pazar günü yaparlar.
Her ne kadar genel yapısı itibarıyla İslam ve Hiduizm arasında bir gelenek olsa da Sih geleneğinde İslam Ve Hinduizmde görülen hac, oruç ve kurban gibi ibadetler yoktur. Yine İslam ve Yahudilik gibi inanç sistemlerinde görülen sünnet olma geleneğinede Sihler yer vermezler. Yine Sihler bazı Hindu geleneklerinde ön plana çıkarılan asketizme, keşişlik yaşantısına, dilenciliğe ve dulların yakılması geleneğine de karşı çıkarlar. Sih dininde alkol, uyuşturucu, sigara vb. materyalleri kullanmak haramdır. Ayrıca yalan söylemek, dedikodu yapmak ve kibirlenmekte haram olarak kabul edilir.
Her Sihin günlük yaşamında yanında beş önemli objeyi taşıması gerekir. Her birinin isimleri Pencabi dilinde K harfiyle başlayan bu objeler 5 K ya da Kakkas olarak bilinir. Bunlar Keş (saçın uzatılması), Kanga (tarak), Kara (çelik bilezik), Kirpan (hançer) ve Kaça'dır (alta giyilen bir tür kısa don/şort). Bu objelerin giyilmesi geleneği Halsa sistemi ile yakından ilgilidir ve onuncu guru Gobind Singh tarafından sistemleştirilmiştir. Batı ülkelerinde Sihlerin Keş ve Kirpan gelenekleri zaman zaman ciddi sorunlar yaşamalarına neden olmaktadır. Saçın kesilmemesi ya da uzatılmasını dini bir yükümlülük olarak kabul eden Sihler, çocuklarının saçlarını tepeden kapatacak şekilde bir kurdele ile bağlamakta, yetişkinler ise saçın tamamını kapatan bir türban kullanmaktadırlar. Trafiğe çıkış gibi bazı kurallarla bazı işyerleri ve okullarda baş kapatmanın yasak olması gibi uygulamalarda Sihlerin bunlara uymaya zorlanmaları ciddi rahatsızlıklara yol açmaktadır. Kirpan olarak adlandırılan bir hançer taşıma kuralını ise Sihler minyatür bir hançer ile yerine getirmeye çalışmaktadırlar. Kakkas çeşitli sembolik anlamlar içermektedir. Örneğin saçın uzatılması Tanrı'nın yaratmasındaki mükemmelliğin hatırlanmasını, tarak ise düzen ve intizamı ifade etmektedir. Her Sih tarafından taşınan çelik bilezik Tanrı ile sözleşmeyi/ahdi canlı tutmayı, giyilen beyaz don ise iffet ve aile yaşantısına verilen önemi hatırlatmaktadır. Bazı Sihler günlük yaşamlarında Kakkas kuralına tam olarak riayet etmezler. Sahajkari olarak adlandırılan bu kişiler, bu tavırlarına rağmen cemaatin dışında görülmezler. Sih geleneğinde ölen kişilerin cesedininin yakılması geleneği yaygındır; fakat nadiren gömme vb. uygulamalarda görülmektedir. Ceset önce yıkanıp kefenlenir, sonra da yakılacak yere götürülür. Cesetten geride kalan küller ise akarsuya atılır. Sihlerce kutsal sayılan çeşitli günler ve zamanlar vardır. Guru Nanak'ın doğumu, guru Aryan'ın öldürülmesi gibi guruların yaşamlarıyla ilgili çeşitli olayların yıllık olarak anılmasına dayalı kutsal günler 'Gurpurb' olarak adlandırılır. Bundan başka Baisaki ve Divali gibi, Hindistan'da diğer insanlarca da kutlanan çeşitli bayramlar Sihlerce de kutlanmaktadır.
Sihizme inanan bir şahsa Sih denir. Sihizm sözcüğü Sih kelimesinden gelir ki bu sözcük de Sanskritçe 'śiṣya' (शिष्य) "mürit" veya "talebe" kökünden veya denk bir Pāli sözcüğü olan 'sikkhā'dan (सिक्खा) gelmektedir. Buna göre bir Sih On Guru'nun ve Sihizm'in kutsal metinlerinin (Guru Granth Sahib) bir talebesi, takipçisidir. Bununla birlikte dünya çapında Gru Nanak ve Guru Granth Sahib'in öğretilerini kabul eden ve Nanak Naam Lewas veya Nanakpanthi olarak adlandırılmaktadır.[28]
Çoğu Sih Pencap kökenlidir ve Hindistan'ın, Pencap eyaletinde yaşar. Yine de Sih topluluğu 100'den fazla ulusta ve Dünya'daki her kıtada varlığını sürdürür. Sih erkekler ve bazı Sih kadınlar, uzun saçlarını kapayan şekilde sürekli olarak türban takmalarından tanınabilirler.
Bugün Dünya'da yaklaşık 23 milyon Sih yaşamaktadır ve bu Sihizmi Dünya'nın en büyük beşinci dini kılar. Yaklaşık 20 milyon Sih Hindistan'da, bunun da büyük bir kısmı Pencap eyaletinde yaşar. Bu sayı ile Sihizm Hindistan'ın dördüncü büyük dinidir.
Birleşik Krallık, Kanada, Avustralya, Güney/Doğu Afrika ve ABD'de önemli sayıda Sih bulunur. Ayrıca Malezya ve Singapur'da da önemli azınlık olarak mevcutturlar.
Çok sayıda Hindu ve Müslüman köylü, inançtan, korkudan, ekonomik nedenlerden veya üçünün bir kombinasyonundan Sihizme geçti.(Khushwant Singh 1999: 106; Ganda Singh 1935: 73).