Tuzcuoğlu Memiş Ağa dünya çapında insanların dikkatini çeken bir konudur. Uzun zamandır çok çeşitli görüş ve bakış açıları üreten bir tartışma, tartışma ve analiz konusu olmuştur. Günlük yaşamın çeşitli alanlarındaki önemi ve etkisi onu herkes için güncel bir konu haline getiriyor. Bu makalede, Tuzcuoğlu Memiş Ağa ile ilgili temel hususları inceleyerek toplum üzerindeki etkisini, zaman içindeki gelişimini ve konuyla ilgili mevcut farklı konumları ele alacağız. Bu derinlemesine analiz aracılığıyla, Tuzcuoğlu Memiş Ağa'e kapsamlı bir bakış sunmayı ve kapsamının ve günümüzdeki geçerliliğinin daha eksiksiz anlaşılmasını sağlamayı umuyoruz.
Tuzcuoğlu Memiş Ağa (1715 - 1817), Doğu Karadeniz bölgesinde etkili olmuş bir âyandır.
Kaynaklarda uzun boylu ve iri yapılı biri olarak geçmektedir. Uzun süredir Doğu Karadenizde tuz ticareti başta olmak üzere ticaret yapan bir aileden gelmektedir. Babası Hopalı Hamdi Bey'dir. Kardeşi Osman Ağa, Osmanlı Padişahı'nın silahşorluk unvanını taşımaktaydı. Memiş Ağa, gençlik yıllarında babasının tuz ticareti ve nakliyat işlerini devam ettirdi. 1760'lı yıllardaki Osmanlı belgelerinde bölge âyanı olduğu yazmaktadır. Hacısalihoğlu ailesinden bir kadınla evliydi. Cevdet Paşa’nın eserine göre, başlangıçta maddi durumu zayıf, hiç toprağı olmayan veya az miktarda toprağa sahip kişilere borç para vererek ve bu paraları faiziyle geri alarak nüfuz kazandı. Bu süreçte çevresinde saygınlık kazandı ve olumlu bir itibara sahip oldu. Vergileri düzenli olarak yıllık şekilde merkeze iletti, savaş dönemlerinde asker sağladı ve bulunduğu bölgenin güvenliğini temin etti. Bu durum hem halk hem de devlet nezdinde olumlu bir izlenime sahip olmasını sağladı.[1]
Memiş Ağa, özellikle Rusya'ya karşı savunmada gösterdiği hizmetlerle tanındı. 1806 yılında Faş Kalesi muhafızlığına atandı ve 1809'da kalenin Rus kuşatmasından kurtarılmasında önemli rol oynadı. Bu başarıları sayesinde kapıcıbaşılık rütbesine yükseltildi; Rize âyanlığının yanı sıra Batum Kalesi ve sancağının da yönetimini üstlendi.
1811 yılında, hizmetleri nedeniyle âyanlık bölgesi Batum'daki Gönye nihayesine kadar genişletildi ve Doğu Karadeniz'in en nüfuzlu âyanlarından biri haline geldi. Aynı yıl Trabzon Valiliği'ne atanan Hazinedarzâde Süleyman Ağa ile aralarında nüfuz mücadelesi başladı. Tuzcuoğlu Memiş Ağa 1814 yılında Süleyman Ağa'ya isyan etti. Bu çekişme, 18 Ağustos 1816'da Memiş Ağa'nın Trabzon'u ele geçirmesiyle doruk noktasına ulaştı. Kısa süre sonra merkezden gönderilen Osmanlı kuvvetleri tarafından şehir geri alındı ve Memiş Ağa, 26 Ekim 1817'de yakalanarak idam edildi.[2] İdam edildiği tarihte Osmanlı devletinin yıllık hazine gelirinin 1/22'si kadar bir servete sahipti.
Mezarı günümüzde Hayrat ilçesi sınırlarında kalan Alano köyündedir. Tuzcuoğlu Memiş Ağa'nın adı, günümüzde Rize Müzesi olarak bilinen Tuzcuoğlu Memiş Ağa Konağı'na ve Rize Meydanı'ndaki bir parka verilmiştir.