Abdülhalik Renda | |
---|---|
4. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı | |
Görev süresi 1 Mart 1935 - 5 Ağustos 1946 | |
Yerine geldiği | Kâzım Özalp |
Yerine gelen | Kâzım Karabekir |
Türkiye Maliye Bakanı | |
Görev süresi 25 Aralık 1930 - 3 Şubat 1934 | |
Başbakan | İsmet İnönü |
Yerine geldiği | Şükrü Saraçoğlu |
Yerine gelen | Fuat Ağralı |
Görev süresi 3 Temmuz 1926 - 1 Kasım 1927 | |
Başbakan | İsmet İnönü |
Yerine geldiği | Hasan Saka |
Yerine gelen | Şükrü Saraçoğlu |
Görev süresi 22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925 | |
Başbakan | Ali Fethi Okyar |
Yerine geldiği | Recep Peker |
Yerine gelen | Hasan Saka |
Görev süresi 2 Ocak 1924 - 21 Mayıs 1924 | |
Başbakan | İsmet İnönü |
Yerine geldiği | Hasan Fehmi Ataç |
Yerine gelen | Recep Peker |
Türkiye Millî Savunma Bakanı | |
Görev süresi 1 Kasım 1927 - 25 Aralık 1930 | |
Başbakan | İsmet İnönü |
Yerine geldiği | Recep Peker |
Yerine gelen | Zekai Apaydın |
Türkiye Büyük Millet Meclisi 3., 4., 5., 6., 7. ve 8. Dönem Milletvekili | |
Görev süresi 1 Kasım 1927 - 14 Haziran 1946 | |
Seçim bölgesi | 1923 - Çankırı 1927 - Çankırı 1931 - Çankırı 1935 - Çankırı 1939 - Çankırı 1943 - Çankırı |
Türkiye cumhurbaşkanı vekili | |
Görev süresi 10 Kasım 1938 - 11 Kasım 1938 | |
Yerine geldiği | Mustafa Kemal Atatürk |
Yerine gelen | İsmet İnönü |
Kişisel bilgiler | |
Doğum | Mustafa Abdülhalik 29 Kasım 1881(1881-11-29) Yanya, Osmanlı İmparatorluğu |
Ölüm | 1 Ekim 1957 (75 yaşında) Erenköy, Türkiye |
Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi |
Bitirdiği okul | Mülkiye Mektebi |
Mesleği | Bürokrat |
İmzası |
Mustafa Abdülhalik Renda (29 Kasım 1881, Yanya - 1 Ekim 1957; Erenköy, Kadıköy, İstanbul), Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde ve Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında bürokrasinin ve siyasetin çeşitli kademelerinde görev yapan Türk siyasetçidir.
29 Kasım 1881 tarihinde Yanya'da Yanya eşrafından Rendazade Aslan Efendi'nin oğlu olarak doğdu. Yanya İdadisi Rüştiyesi ve İstanbul İdadisinde orta öğrenimini tamamlayarak 25 Temmuz 1903 tarihinde Mülkiye Mektebi'nin yüksek bölümünden diploma aldı.
27 Temmuz 1903 tarihinde Ziraat Bankası Muhasebe Kalemi Mukayyit Refiki unvanı ile göreve başladı. 27 Ekim 1903 tarihinde Rodos İdadisi matematik, geometri, tarım, sağlık ve Fransızca öğretmenliğine atandı. 11 Ağustos 1904 tarihinde Cezayir-i Bahr-i Sefid Vilayeti (Ege Adaları) Maiyet Memurluğuna görevlendirildi.
11 Mart 1906 tarihinde Tepedelen, 14 Kasım 1908 tarihinde Pogon, 18 Ocak 1909 tarihinde Delvine Kaymakamlıklarında bulundu. İki kez Berat Mutasarrıflığına, 4 Şubat 1911'de Kavala Kaymakamı iken Çamlık Mutasarrıflığına, 18 Haziran 1911 tarihinde Ergir Mutasarrıflığına vekaleten görevlendirildi ve aynı tarihte açığa alındı. 8 Mayıs 1913 tarihinde Siirt Mutasarrıflığına, 20 Aralık 1914 tarihinde Bitlis Valiliğine, 14 Ekim 1915'te Halep Valiliğine atandı. Buradaki görevini yürütürken hayatta kalan Ermenileri Mezopotamya'ya tehcire zorladı. 29 Nisan 1917 tarihinde Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığına, 6 Mayıs 1918 tarihinde yeniden Halep Vilayeti Valiliğine atandı.
Halep'in işgali üzerine 12 Kasım 1918 tarihinde Bursa Valiliğine getirildi. Bu göreve gitmeden Damad Ferid Paşa Hükûmetince azledildi ve tutuklandı, altı ay sonra Malta'ya sürüldü. Malta dönüşünde 4 Ocak 1922 tarihinde İktisat Vekaleti Müsteşarlığına, 20 Ocak 1922 tarihinde Dahiliye Vekaleti Müsteşarlığına, 29 Nisan 1922 tarihinde Konya Valiliğine atandı. 19 Eylül 1922 tarihinde düşman işgalinden kurtarılan İzmir'in yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti adına ilk valisi oldu.
30 Temmuz 1923 tarihinde Çankırı'dan milletvekili seçildi. 2 Ocak 1924 tarihinde I. İsmet İnönü Hükûmetinde 2. kez Maliye Bakanlığına getirildi. II. İsmet İnönü Hükûmeti'nde de 21 Mayıs 1924 tarihine kadar aynı görevini sürdürdü. III. İsmet İnönü Hükûmeti'nde 3. kez Maliye Bakanlığını üstlendi. IV. İsmet İnönü Hükûmeti'nde Millî Savunma Bakanlığına getirildi, V. İsmet İnönü Hükûmeti'nde de aynı bakanlığını korudu. 25 Aralık 1930 tarihinde 4. kez Maliye Bakanlığı'na atandı.
TBMM 2., 3., 4., 5., 6., 7. ve 8. Dönemlerde de Çankırı'dan milletvekili seçildi. 1 Mart 1935 ile 5 Ağustos 1946 tarihleri arasında TBMM Başkanlığı yaptı. En uzun süre görevde kalan TBMM başkanıdır.
10 Kasım 1938 tarihinde yaşamını yitiren Atatürk'ten boşalan Cumhurbaşkanlığı makamına bir gün süreyle vekâlet etti.
Abdülhalik Renda'nın mezarı, Cebeci Asri Mezarlığı.1 Ekim 1957 tarihinde İstanbul Erenköy'deki evinde saat 20'de öldü. İki gün sonra saat 11'de köşkünden alınan cenazesi, Haydarpaşa köprüsünün başında top arabasına konularak, askerî törenle Haydarpaşa Garı'na getirilmiş ve 12.35'te kalkan Ankara trenine teslim edilmiştir. Törene, vali ve belediye reis vekili Kemal Hadımlı, mesai arkadaşlarından Şükrü Kaya, Kâzım Özalp ve diğer dostlarıyla kalabalık bir halk topluluğu katılmıştır. Cenazesi Cebeci Asri Mezarlığı'nda toprağa verildi.
Wikimedia Commons'ta Abdülhalik Renda ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
Siyasi görevi | ||
---|---|---|
Önce gelen: Kazım Özalp |
4. Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanı 1 Mart 1935 - 5 Ağustos 1946 |
Sonra gelen: Kâzım Karabekir |
Önce gelen: Şükrü Saraçoğlu |
Türkiye Maliye Bakanı 25 Aralık 1930 - 3 Şubat 1934 |
Sonra gelen: Fuat Ağralı |
Önce gelen: Recep Peker |
Türkiye Millî Savunma Bakanı 1 Kasım 1927 - 25 Aralık 1930 |
Sonra gelen: Zekai Apaydın |
Önce gelen: Hasan Saka |
Türkiye Maliye Bakanı 13 Temmuz 1926 - 1 Kasım 1927 |
Sonra gelen: Şükrü Saraçoğlu |
Önce gelen: Recep Peker |
Türkiye Maliye Bakanı 22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925 |
Sonra gelen: Hasan Saka |
Önce gelen: Hasan Fehmi Ataç |
Türkiye Maliye Bakanı 2 Ocak 1924 - 21 Mayıs 1924 |
Sonra gelen: Recep Peker |
Türkiye Büyük Millet Meclisi başkanları | |||||
---|---|---|---|---|---|
Tek meclisli dönem (1920–1960) | |||||
Temsilciler Meclisi (1961) | |||||
Çift meclisli dönem (1961–1980) |
| ||||
Danışma Meclisi (1981–1983) | |||||
Tek meclisli (1983 sonrası) |
Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanları (liste) | ||
---|---|---|
TBMM Maliye Vekilleri (1920-1923) | ||
TC Maliye Bakanları (1923-1983) |
| |
TC Maliye ve Gümrük Bakanları (1983-1993) | ||
TC Maliye Bakanları (1993-2018) | ||
TC Hazine ve Maliye Bakanları (2018-günümüz) |
1. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
1. İnönü Hükûmeti (1 Kasım 1923 - 6 Mart 1924) | |
Başvekil ve Hariciye (Dışişleri) Vekili | İsmet İnönü |
Şer'iye (Diyanet) Vekili | Mustafa Fevzi Sarhan |
Adliye Vekili | Mehmet Seyit Bey |
Erkân-ı Harbiye-i Umumiye (Genelkurmay) Vekili | Fevzi Çakmak |
Müdafaa-i Millîye (Millî Savunma) Vekili | Kâzım Özalp |
Dahiliye (İçişleri) Vekili | Ahmet Ferit Tek |
İktisat (Ekonomi) Vekili | Hasan Saka |
Maliye Vekili | Hasan Fehmi Ataç → Mustafa Abdülhalik Renda |
Maarif (Eğitim) Vekili | İsmail Safa Özler |
Nafia (Bayındırlık) Vekili | Ahmet Muhtar Cilli → Süleyman Sırrı Aral |
Mübadele, İmar ve İskân Vekili | Mustafa Necati Uğural |
Sıhhiye (Sağlık) Vekili | Refik Saydam |
2. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
2. İnönü Hükûmeti (6 Mart 1924 - 22 Kasım 1924) | |
Başvekil ve Hariciye (Dışişleri) Vekili | İsmet İnönü |
Adliye Vekili | Mustafa Necati Uğural |
Millî Müdafaa (Millî Savunma) Vekili | Kâzım Özalp |
Dahiliye (İçişleri) Vekili | Ahmet Ferit Tek |
Ziraat Vekili | Zekai Apaydın → Şükrü Kaya |
Ticaret Vekili | Hasan Saka |
Maliye Vekili | Mustafa Abdülhalik Renda → Recep Peker |
Maarif (Eğitim) Vekili | Hüseyin Vasıf Çınar |
Nafia (Bayındırlık) Vekili | Süleyman Sırrı Aral |
Mübadele, İmar ve İskân Vekili | Celâl Bayar → Hasan Refet Canıtez |
Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sağlık ve Sosyal Yardım) Vekili | Refik Saydam |
3. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
Ali Fethi Okyar Hükûmeti (22 Kasım 1924 - 3 Mart 1925) | |
Başvekil ve Millî Müdafaa (Millî Savunma) Vekili | Ali Fethi Okyar |
Adliye Vekili | Mustafa Necati Uğural |
Dahiliye (İçişleri) Vekili | Recep Peker |
Hariciye (Dışişleri) Vekili | Şükrü Kaya |
Ziraat Vekili | Hasan Fehmi Ataç |
Ticaret Vekili | Ali Cenani |
Maliye Vekili | Mustafa Abdülhalik Renda |
Maarif (Eğitim) Vekili | Şükrü Saracoğlu |
Nafia (Bayındırlık) Vekili | Feyzi Pirinççioğlu |
Mübadele, İmar ve İskân Vekili | Cemil Uybadın |
Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sağlık ve Sosyal Yardım) Vekili | Mazhar Germen |
Bahriye (Denizcilik) Vekili | İhsan Eryavuz |
4. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
3. İnönü Hükûmeti (3 Mart 1925 - 1 Kasım 1927) | |
Başvekil | İsmet İnönü |
Adliye Vekili | Mahmut Esat Bozkurt |
Müdafaa-i Millîye (Millî Savunma) Vekili | Recep Peker |
Dahiliye (İçişleri), Mübadele, İmar ve İskân Vekili | Cemil Uybadın |
Hariciye (Dışişleri) Vekili | Tevfik Rüştü Aras |
Ziraat (Tarım) Vekili | Mehmet Sabri Toprak |
Ticaret Vekili | Ali Cenani → Mustafa Rahmi Köken |
Maliye Vekili | Hasan Saka → Mustafa Abdülhalik Renda |
Maarif (Eğitim) Vekili | Mustafa Necati Uğural → Hamdullah Suphi Tanrıöver |
Nafia (Bayındırlık) Vekili | Süleyman Sırrı Aral → Ali Cenani → Behiç Erkin |
Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sağlık ve Sosyal Yardım) Vekili | Refik Saydam |
Bahriye (Denizcilik) Vekili | İhsan Eryavuz |
5. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
4. İnönü Hükûmeti (1 Kasım 1927 - 27 Eylül 1930) | |
Başvekil | İsmet İnönü |
Adliye Vekili | Mahmut Esat Bozkurt |
Müdafaa-i Millîye (Millî Savunma) ve Bahriye (Denizcilik) Vekili | Mustafa Abdülhalik Renda |
Dahiliye (İçişleri) Vekili | Şükrü Kaya |
Hariciye (Dışişleri) Vekili | Tevfik Rüştü Aras |
Ziraat (Tarım) ve Ticaret Vekili | Mustafa Rahmi Köken |
İktisat (Ekonomi) Vekili | Şakir Kesebir → Mustafa Rahmi Köken |
Maliye Vekili | Şükrü Saracoğlu |
Maarif (Eğitim) Vekili | Mustafa Necati Uğural → Recep Peker → Hüseyin Vasıf Çınar → İsmet İnönü (v.) → Cemal Hüsnü Taray → Refik Saydam (v.) |
Nafia (Bayındırlık) Vekili | Behiç Erkin → Recep Peker |
Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sağlık ve Sosyal Yardım) Vekili | Refik Saydam |
6. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
5. İnönü Hükûmeti (27 Eylül 1930 - 4 Mayıs 1931) | |
Başvekil | İsmet İnönü |
Adliye Vekili | Yusuf Kemal Tengirşenk |
Müdafaa-i Millîye (Millî Savunma) Vekili | Zekai Apaydın → Mustafa Abdülhalik Renda |
Dahiliye (İçişleri) Vekili | Şükrü Kaya |
Hariciye (Dışişleri) Vekili | Tevfik Rüştü Aras |
İktisat (Ekonomi) Vekili | Mustafa Şeref Özkan |
Maliye Vekili | Şükrü Saracoğlu → Mustafa Abdülhalik Renda |
Maarif (Eğitim) Vekili | Esat Sagay |
Nafia (Bayındırlık) Vekili | Hilmi Uran → Zekai Apaydın |
Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sağlık ve Sosyal Yardım) Vekili | Refik Saydam |
7. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
6. İnönü Hükûmeti (4 Mayıs 1931 - 1 Mart 1935) | |
Başvekil | İsmet İnönü |
Adliye Vekili | Şükrü Saracoğlu |
Müdafaa-i Millîye (Millî Savunma) Vekili | Zekai Apaydın |
Dahiliye (İçişleri) Vekili | Şükrü Kaya |
Hariciye (Dışişleri) Vekili | Tevfik Rüştü Aras |
İktisat (Ekonomi) Vekili | Mustafa Şeref Özkan → Celâl Bayar |
Maliye Vekili | Fuat Ağralı → Mustafa Abdülhalik Renda |
Maarif (Eğitim) Vekili | Esat Sagay → Refik Saydam (v.) → Reşit Galip → Zeynel Abidin Özmen → Yusuf Hikmet Bayur |
Nafia (Bayındırlık) Vekili | Ali Çetinkaya → Hilmi Uran → Fuat Ağralı |
Sıhhiye ve Muavenet-i İçtimaiye (Sağlık ve Sosyal Yardım) Vekili | Refik Saydam |
15. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
Recep Peker Hükûmeti (7 Ağustos 1946 - 10 Eylül 1947) | |
Başbakan | Recep Peker |
Başbakan Yardımcısı | Mümtaz Ökmen |
Devlet Bakanı | Mustafa Abdülhalik Renda |
Gümrük ve Tekel Bakanı | Tahsin Çoşkan |
Adalet Bakanı | Mümtaz Ökmen → Şinasi Devrin |
Millî Savunma Bakanı | Mustafa Münir Birsel |
İçişleri Bakanı | Cemil Cahit Toydemir → Şükrü Sökmen Süer → Münir Hüsrev Göle |
Dışişleri Bakanı | Hasan Saka |
Ekonomi Bakanı | Cavit Ekin → Tahsin Bekir Balta |
Maliye Bakanı | Halit Nazmi Keşmir |
Millî Eğitim Bakanı | Reşat Şemsettin Sirer |
Bayındırlık Bakanı | Cevdet Kerim İncedayı |
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı | Behçet Uz |
Ulaştırma Bakanı | Şükrü Koçak |
Tarım Bakanı | Hasan Şevket Adalan → Faik Kurdoğlu |
Çalışma Bakanı | Tahsin Bekir Balta → Sadi Irmak |
Ticaret Bakanı | Atıf İnan → Halit Nazmi Keşmir |
16. Türkiye Hükûmeti | |
---|---|
1. Saka Hükûmeti (10 Eylül 1947 - 10 Haziran 1948) | |
Başbakan | Hasan Saka |
Başbakan Yardımcısı | Faik Ahmet Barutçu |
Devlet Bakanı | Mustafa Abdülhalik Renda |
Gümrük ve Tekel Bakanı | Hasan Şevket Adalan |
Adalet Bakanı | Şinasi Devrin |
Millî Savunma Bakanı | Hasan Saka → Mustafa Münir Birsel |
İçişleri Bakanı | Münir Hüsrev Göle |
Dışişleri Bakanı | Necmettin Sadak |
Ekonomi Bakanı | Cavit Ekin |
Maliye Bakanı | Halit Nazmi Keşmir → Hasan Şevket Adalan |
Millî Eğitim Bakanı | Reşat Şemsettin Sirer |
Bayındırlık Bakanı | Kasım Gülek |
Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı | Behçet Uz |
Ulaştırma Bakanı | Şükrü Koçak |
Tarım Bakanı | Tahsin Çoşkan |
Çalışma Bakanı | Tahsin Bekir Balta |
Ticaret Bakanı | Mahmut Nedim Gündüzalp |