Cemil Özçağlar
_Merhaba tüm okuyucular, bugün Cemil Özçağlar hakkında konuşacağız. Bu, _aspect1'den _aspect2'ye kadar çok çeşitli yönleri kapsayan, bugün çok geniş ve alakalı bir konudur. Cemil Özçağlar, _tema1 alanında çok etkili bir figür ve onun mirası _tema2'ye damgasını vurdu. Tarih boyunca Cemil Özçağlar, tartışmaların ve hayranlıkların hedefi olmuş, zamanın ötesinde tartışmalara ve düşüncelere yol açmıştır. Bu nedenle, _tema3 ve _tema4'teki önemini daha iyi anlamak için kökenlerini, etkisini ve anlamını derinlemesine incelemek önemlidir. Bu makalede Cemil Özçağlar'in farklı nüanslarını ve _tema5'te öncesi ve sonrasını nasıl işaretlediğini inceleyeceğiz. Bu heyecan verici konu hakkında daha fazlasını keşfetmek için aşağıdaki satırları takip etmeye devam edin._
| Mehmet Cemil Özçağlar | |
|---|---|
| |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 6., 7. ve 8. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 3 Nisan 1939 - 24 Mart 1950 | |
| Seçim bölgesi | 1939 – Bolu 1943 – Bolu 1946 – Bolu |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 1899 Karamanlı, Bolu, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 6 Mart 1968 (69 yaşında) Çankaya, Ankara, Türkiye |
| Partisi |  Cumhuriyet Halk Partisi
|
| Evlilik(ler) | Emine Sıtkı (e.1933 - ö.1968) |
| Çocuk(lar) | Sevinç Arıkkan, Ayla Çulha |
| Bitirdiği okul | İmâret Zükûr İbtidaîsi (1906)[1]
Bolu Sultânîsi (1906-1916)[1]
Kastamonu Muallim Mektebi (1923)[2] |
| Mesleği | Bilim İnsanı, Eğitimci, Yazar, Siyasetçi |
| Ödülleri |  (6 Mart 1928) [2]
|
| Askerî hizmeti | |
| Rütbesi |  Teğmen[2]
|
| Birimi | 24. Fırka Hücüm Taburu (Türk Kurtuluş Savaşı)[2] |
| Çatışma/savaşları | I. Dünya Savaşı[2] Türk Kurtuluş Savaşı[2] |
Mehmet Cemil Özçağlar (d. 1899, Karamanlı, Bolu - ö. 6 Mart 1968, Bahçelievler, Ankara), Türk botanikçi, eğitimci, siyasetçi ve yazardır.
İstanbul Darülfünunu fen şubesi (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi) hayâtîye şubesi (biyoloji bölümü) mezunudur. Botanik Enstitüsü'nde asistan olarak görev yaptı ve buradan doçentliğini aldı. Akabinde Ankara Gazi Terbiye Enstitüsü'nde uzun yıllar doğa bilimleri, ilerleyen yıllarda ise kuruluş döneminde Ege Üniversitesi'nde botanik bilimleri dersleri verdi. Yüksek öğretim kurumlarının yanı sıra Bolu, Ankara ve İstanbul'da ilk ve orta dereceli eğitim kurumlarında öğretmenlik yapmıştır.
İsmet İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı dönemini kapsayan 6., 7. ve 8. yasama devrelerinde Cumhuriyet Halk Partisi’nden Bolu milletvekili seçilerek üç dönem boyunca TBMM’de görev almış, Sayıştay komisyonu üyeliklerinde bulunmuştur.
Yazdığı çeşitli doğa bilimleri kitapları 1930'lardan 1960'lı yıllara kadar lise ve ortaokullarda okutulmuştur. Bunun yanında gazete ve dergilerde bir çok makalesi yayınlanmıştır. Dil Encümeni Tabii ilimler Tetkik Komisyonu üyeliğinde bulunmuş ve Türk Dil Kurumu kongrelerine katılmıştır. İstiklal Madalyası sahibi, evli ve iki çocuk babasıydı.
Çocukluğu ve Savaş Yılları
1899 yılında Bolu'nun Karamanlı Mahallesinde doğdu. Babası İl Özel İdare memurlarından Mehmet Efendi (d. 1872 - ö. 1941), annesi ise Fatma hanımdır (d. 1876 - ö. 1911).
İlkokul eğitimini dört yıl Bolu'nun en eski okulu olan İmâret Zükûr İbtidaîsi'nde (İmaret Erkek İlkokulu, bugunkü İnkılap İlkokulu) okuyarak tamamladı. Ardından Bolu Sultânîsi'nde (Lise) eğitimine devam etti.[1] Buradaki eğitiminin 10.yılındayken çıkan Hizmet-i maksure yasası gereği okuldan alınarak 4 Teşrinievvel 1332'de (17 Ekim 1916) orduya sevk edildi. 1 Aralık 1917'den 1 Temmuz 1918'e kadar ihtiyat zabit vekili (yedek subay) olarak Birinci Dünya Savaşı'na katıldı. Bu tarihte terfi ederek 7 Kasım 1918'de terhis edilene kadar ihtiyat mülazım sanisi (teğmen) rütbesiyle görev yaptı.[3] Terhis olduktan sonra Bolu'ya döndü ve 22 Aralık 1918'den 11 Mayıs 1919'a kadar Bolu Sultânîsi'nde kısmi iptidai muallim vekilliği (bugünkü anlamıyla ilkokulda öğretmen yardımcılığı) yaptı.[1]
-
Mehmet Efendi (Tahminen 1910'lar, Bolu) -
Mehmet Cemil (solda) ve kayınbiraderi Abdülaziz (Tahminen 1910'lar, Bolu)
Anadolu'nun işgali üzerine tekrar seferberlik ilan edilmesiyle 23 Nisan 1920'den 20 Eylül 1921'e kadar Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ordusunda 24. Fırka Hücum taburu yaveri olarak görev alarak Kurtuluş Savaşına katıldı. Kurtuluş Savaşındaki hizmetleri nedeniyle 11569 numaralı kırmızı şeritli İstiklal Madalyası'yla taltif edilmiştir.[2] Terhis olduktan sonra 16 Ocak 1922'den itibaren kadar yeniden Bolu Sultânîsi'ndeki görevine döndü. Tedavi için İstanbul'a gitmesi gerektiğinden 13 Mayıs 1922'de istifa etti.[4] Eylül ayında bu sefer aynı okulda kâtip ve hesap memuru vekili olarak göreve başlasa da, bir ay bile geçmeden, yarım kalan lise eğitimini tamamlamak üzere Bolu'dan ayrıldı ve Kastamonu Darülmuallimîn'e (Kastamonu Öğretmen Okulu) kayıt oldu. 1923 yılının Haziran ayında bu okuldan Ayyülülala (Pekiyi) derecesi ile mezun oldu. Bolu'ya dönerek Sultânî'deki muallim vekilliği görevini yeniden üstlendi. 1924 yılında yüksek öğretimine devam etmek için Bolu'dan ayrıldı ve İstanbul'a gitti.[1]
Akademik Kariyeri
Mehmet Cemil Bey İstanbul'da Darülfünunun fen şubesine (İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi) kaydolarak doğa bilimleri alanında yüksek öğrenimine başladı. Botanik, Zooloji, Anatomi ve Fizyoloji derslerinden sınavları geçerek 15 Eylül 1927 tarihinde Hayâtîye (Biyoloji) bölümünden 371 numaralı şehadetname ve 155 numaralı fen fakültesi kayıt suretiyle mezun oldu.[2]
Mezuniyetinin ardından, 1928 yılında Botanik Enstitüsü'nde Profesör Esad Şerafettin Köprülü'nün asistanı oldu. Eğitimini geliştirmesi amacıyla üniversite tarafından incelemelerde bulunmak üzere 1931-1932 eğitim öğretim yılında fakülte tarafından Fransa'ya gönderildi.[5] 1933 yılında yine bu enstitüde açılan Konkur'a katılıp sınavı geçerek profesör agreje (Doçent) unvanını aldı.[2] Darülfünunun lağvıyla beraber üniversiteden ayrıldı ve meslek hayatına eğitimci olarak devam etti.
Eğitimcilik Yılları
Mehmet Cemil Bey hem öğretmen okulu mezunu olması hem de Bolu Sultânîsi'nde çalışmış olması sebebiyle henüz üniversite öğrencisiyken dahi öğretmenlik konusunda bir deneyime sahipti. Bu birikimini kullanarak ek gelir elde etmek için İstanbul'daki öğrencilik ve asistanlık yıllarında aynı zamanda çeşitli ilk ve orta dereceli okullarda öğretmenlik yaptı.
Bu kurumlar aşağıdaki gibidir:[2][5]
- İstanbul Cibali Rum İlkokulu'nda Türkçe, Tarih ve Coğrafya öğretmenliği (1924-1928)
- İstanbul Beyoğlu Bulgar Mektebi'nde Tarih, Coğrafya ve Yurt bilgisi öğretmenliği (1928-1931)
- İstanbul Maltepe Askerî Lisesi'nde doğa bilimleri hocalığı (1928-1933)
1933 yılında üniversiteden ayrıldıktan sonra Ankara'ya gelerek uzun yıllar çalışacağı Gazi Terbiye Enstitüsü'nde doğa bilimleri hocası ve eş zamanlı olarak Gazi Lisesi'nde öğretmen olarak göreve başladı. 1939 yılında Polis Koleji Enstitüsü'nde doğa bilimleri hocalığı yaptı.[5]
Öğretmenlik görevlerinin yanı sıra eğitimle ilgili çeşitli alanlarda farklı katkılar da sundu. 1937-1938 yıllarında Dil Encümeninin bilimsel terimlere Türkçe karşılık bulmak için kurduğu komisyonlardan Tabii ilimler Tetkik Komisyonunda görev aldı. 1937-1938 yıllarında liselerin dördüncü sınıfında okutulan Anatomi ve Fizyoloji kitabını yazdı.[2] Lise 1 ve 2'inci sınıflar için Emin Ergun ve Refik Günal'la birlikte Tabiat Bilgisi III kitabını,[2] ve M. Adil Binal'la birlikte yine Lise 1'de okutulan Biyoloji kitabını yazdı.[7][8] 1939 yılında Bolu Milletvekili seçilmesiyle birlikte eğitimcilik faaliyetlerine son verdi ve meclis çalışmalarına odaklandı.
Milletvekilliği
Siyasi faaliyetlerine 1927-1928 yıllarında İstanbul'un Fatih ilçesindeki Hubyar (bugünkü Cerrahpaşa) mahallesinde Cumhuriyet Halk Partisi çalışmalarına katılarak başlamıştır. Daha sonraki yıllardaki bilimsel çalışmaları ve eğitim faaliyetleri esnasında da CHP'li kimliğini devam ettirdiğini şu sözlerle ifade etmiştir:[2]
‘‘Kendi branşım çevresinde Materyal aramak ve aynı zamanda C.H.P. si Programında Milli Kültürümüz için çizdiği yollardan yürüyerek Bolu, Gerede, Düzce Merkez ve kazalarında tatil zamanlarımda dağ, tepe ve Ormanlarda köylerde tetkikat yaparak Halkla da sıkı sıkı temas ederek ATATÜRK Rejiminin ve Cumhuriyet hukumetimizin bizlere bahşettiği feyizli nimetlerinden istifade etmemizi ve Milli Kültürümüz hakkında konuşmalar ve görüşmeler yapmağı bir öğretmen sıfatıyle vazifemi ifa ettim.’’
26 Mart 1939’da yapılan genel seçimlerde Bolu Milletvekili olarak seçildi. Mecliste Divan-ı Muhasebat Encümeni'ne (Sayıştay Komisyonu) seçildi ve bu komisyonda üye olarak görev aldı. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nun 1939 yılı Ağustos ayında yaptığı ve ulusal basında geniş yer bulan Bolu ziyaretinde kendisine bu ilin bir milletvekili olarak eşlik etti. İki gün süren gezide cumhurbaşkanıyla beraber Bolu merkez, Bolu Halkevi, Gerede merkez ve Yeniçağa'ı ziyaret etti; halkla ve yerel yöneticilerle yapılan görüşmelerde bulundu. Esentepe, Yeniçağa gölü ve Bolu ormanları gibi Bolu'nun önemli doğa turizmi merkezlerindeki inceleme ve sosyal etkinliklere katıldı.[9]
- Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün Ağustos 1939'daki Bolu ziyareti
-
İsmet İnönü (solda şapkalı), Mevhibe İnönü (en solda) ve Bolu Milletvekili Cemil Özçağlar (ortada gözlüklü) Bolu'nun Yeniçağa ilçesinde vatandaşlarla konuşurken. -
İsmet İnönü (şapkalı), Mevhibe İnönü (en sağda) ve Bolu Milletvekili Cemil Özçağlar (ortada gözlüklü) Esentepe'de vatandaşlarla birlikte. -
İsmet İnönü (ortada en yukarıda) ve Bolu Milletvekili Cemil Özçağlar (sol aşağıda gözlüklü) Bolu halk evine girerken. -
İsmet İnönü (solda) ve Bolu Milletvekili Cemil Özçağlar (ortada) Bolu'da bir vatandaşla konuşurken.
| İsmet İnönü'nün konuşmasını gösteren video kaydının 06:30-06:33 aralığında soldan sağa sırayla Adnan Menderes, Bolu Belediye Başkanı Reşat Aker ve Cemil Özçağlar görülüyor. | |
 CHP'nin 6. Olağan Kurultayı (Ankara, 1943) |
1943 genel seçimlerinde tekrar aday gösterildi ve seçilerek makamını korudu. 21 Temmuz 1946'da yapılan çok partili ilk genel seçimlerde Bolu'da kullanılan oyların %56'sını alarak üçüncü kez milletvekili seçildi. Bu dönemde yine Sayıştay komisyonunda dört yıl boyunca üye olarak görev yaptı.[5] Bolu'da parti adına incelemelerde bulundu.[10] 1948'de CHP Bolu il kongresine katıldı. 1949 yılında VI. Türk Dil Kurultayı'na katıldı.[11] 1950 genel seçimleri öncesinde CHP genel merkezi tarafından yapılan aday yoklamalarının sonucunda seçimleri kazanamayacağı kanaati oluştuğundan dolayı tekrar aday gösterilmedi.[12]
Sonraki Yılları ve Ölümü
Milletvekilliği bittikten sonra tekrar siyasete dönmedi ve emekli oldu. 1 Şubat 1957'de yeni kurulmuş olan Ege Üniversitesi'nin botanik enstitüsünde ders vermeye başladı ve 1960'lı yılların başına kadar Yusuf Vardar ve Sara Akdik gibi botanikçilerle beraber öğretim üyeliği yaptı.[13]
Görev süresi bittikten sonra Ankara'ya döndü ve daha sonraki yıllarda herhangi bir kurumda çalışmadı. Sakin geçen emeklilik yıllarının ardından 6 Mart 1968 tarihinde saat 17:30'da Ankara Bahçelievlerdeki evinde geçirdiği kalp krizi sonucu yaşamını yitirdi.[14] 8 Mart cuma günü kılınan öğle namazından sonra Bolu'da Şehitler Mezarlığına defnedilmiştir.
Eserleri
Cemil Özçağlar'ın yayınlanmış bir bibliyografyası olmadığından bütün makale ve eserlerinin tam bir listesi mevcut değildir. Akademik olmayan eserleri arasında en bilinenleri Bolu'nun uzun soluklu yayın organlarından Çele ve Bolu Halkevi'nin çıkardığı Abant dergilerinin çeşitli sayılarında bitkilerin faydaları ve Bolu'nun faunası gibi uzmanlık alanıyla ilişkili konularda kaleme aldığı, bugünkü terminolojiyle ''popüler bilim'' olarak nitelendirilebilecek tarzdaki yazılardır.[15] Okullarda okutulmuş olan ders kitapları ise aşağıdaki gibidir:
- Tabiat Bilgisi III, Emin Ergun ve Refik Günal'la birlikte. Uzun yıllar ortaokullarda okutulmuştur.[2]
- Anatomi ve Fizyoloji, 1937-1938 eğitim öğretim yılında liselerin dördüncü sınıfında okutulmuştur.[2]
- Biyoloji, M. Adil Binal'la birlikte. 1950-1954 yılları arasında liselerde okutulmuştur.[7][8]
Ailesi ve Anısı
Mehmet Cemil 11 Mart 1933 tarihinde İstanbul Eminönü belediyesinde eski Bolu kadısı Mehmet Sıtkı Efendi'nin çocuklarından, Bolunun ilk kadın hukukçusu Emine Sıtkı hanımla evlendi.[16] Bu evlilikten Sevinç ve Ayla adında iki kızı oldu. Büyük kızı Sevinç maden mühendisi Selahattin Arıkkan ile, küçük kızı Ayla ise Bolu müftüsü Tayyar Çulha'nın oğullarından Bolu milletvekili Turgut Çulha ile evlenmiştir. Kardeşlerinden Fahmettin Özçağlar TSK'da albaylık yapmış, diğer bir kardeşi Kemal Bolu'da öğretmen, yeğeni Nihat Özçağlar ise Kore savaşına katılarak gazi olmuştur.[14][17]
Ankara Bahçelievler'deki Jansen planına göre yapılan ve ailenin 1935'ten beri oturduğu müstakil evin 1960'ların sonunda yıkılmasıyla, yerine yapılan apartmana Özçağlar Apartmanı adı verilmiştir.[2] Bugün apartmanın bahçesinde yer alan ağaçlar 1930'lu ve 1940'lı yıllarda Cemil Özçağlar tarafından dikilmiştir.
Anıtkabir'de erken cumhuriyet dönemindeki eğitim atılımlarının anlatıldığı tonozlu galerideki en sol panoda Mehmet Cemil Bey'in Gazi Eğitim Enstitüsü'nde öğrencilere mikroskop kullanımıyla ilgili verdiği dersin Othmar Pferschy tarafından çekilen fotoğrafı bulunmaktadır.[6]
Anısını yaşatmak amacıyla ailesi tarafından kendisi ve eşi adına memleketi Bolu'daki İzzet Baysal Kadın Doğum Ve Çocuk Hastanesi'ne bir oda yaptırılmıştır. Bolu basınında Bolu'daki bir sokak veya caddeye adının verilmesi teklif edilmiştir.[18]
-
Ankara Bahçelievler semtindeki Özçağlar Apartmanı'nın giriş kapısı. -
Anıtkabir'de erken cumhuriyet dönemindeki eğitim atılımlarının anlatıldığı tonozlu galeri. En soldaki panodaki üç fotoğraftan sol alttaki Mehmet Cemil Bey'in Gazi Eğitim Enstitüsü'nde öğrencilere mikroskop kullanımıyla ilgili verdiği dersin Othmar Pferschy tarafından çekilen fotoğrafıdır.
Galeri
-
Mehmet Cemil Bey doğa bilimleri öğretmeni olarak çalıştığı İstanbul Maltepe Askeri Lisesi'nin bahçesinde. (1929-1932) -
Cemil Özçağlar'a ait, Kazım Karabekir imzalı TBMM VIII. Dönem milletvekili kimlik kartı. -
CHP Bolu İlk Kongresi Hatırası. En ön soldan 5. şapkalı kişinin arkasından yukarıya doğru gidince 4. sıradaki gözlüklü şahıs Cemil Özçağlar. (Bolu, 2 Mayıs 1948) -
Sekizinci CHP kurultayında Bolu ve Kocaeli delegeleri İsmet İnönü'yle (arkada soldan beşinci) birlikte. Arkada en solda Cemil Özçağlar duruyor. (2 Temmuz 1950, Ankara) -
Cemil Özçağlar karlı bir günde Ankara Bahçelievler semtindeki evinin önünde. (Mayıs 1966) -
8 Mart 1968 tarihinde Milliyet gazetesinde yayınlanan ölüm ilanı. -
Cemil Özçağlar'a ait kırmızı şeritli İstiklal Madalyası'nın önyüzü. -
Cemil Özçağlar'a ait kırmızı şeritli İstiklal Madalyası'nın arka yüzü.
Kaynakça
- ^ a b c d e Rumi 29/8/1339 tarihli Kastamonu Darülmuallimini Müdüriyet vesikası sureti.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "TBMM Milletvekili Mazbata ve Tanıtma Formları" (PDF). tbmm.gov.tr. 5 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ocak 2022.
- ^ Milli Müdafaa Vekaleti'nin 4/7/1927 tarihli ve 3057 numaralı künyesi.
- ^ Rumi 10/2/1340 tarihli Bolu Lisesi Müdürlüğü müddeti hizmet cetveli.
- ^ a b c d Hilal Gökarslan Kalaycı (2021). Demokrat Parti döneminde Bolu'da seçimler. Yüksek Lisans Tezi. Bolu AİBÜ. ss. 21-22. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ a b Othmar Pferschy (1937). Fotoğraflarla Türkiye.
- ^ a b "1950 yılı TTK Karar Fihristi" (PDF). MEB. 1950. s. X. 23 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ a b "TC MEB Tebliğler Dergisi" (PDF). 1954. s. 51. 23 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ "ULUS Gazetesi" (PDF). 8 Ağustos 1939. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ "ULUS Gazetesi". 31 Mart 1948. s. 3. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ "Altıncı Türk Dil Kurultayı Birleşimler ve Tutanaklar". Türk Dil Kurumu. 1950. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ "Zafer Gazetesi". 11 Nisan 1950. s. 4. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ Kuruluşundan Günümüze Ege Üniversitesi 1955-2005 I. Cilt. 2005. s. 416. 13 Eylül 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2025.
- ^ a b "Milliyet Gazetesi". 8 Mart 1968. s. 2. 17 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2025.
- ^ Fahri KILIÇ (2021). "Türkiye'de Cumhuriyet Dönemi Yaygın Halk Eğitimi: Bolu Halkevi Örneği". 9. Uluslararası Atatürk Kongresi Bildiriler. 15 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2025.
- ^ Eminönü Belediyesi evlenme işleri memurluğu sicil defteri sayfa no. 3964
- ^ "Fani Dünyaya Devam". Bolunun Sesi Gazetesi. 1 Kasım 2004. 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.
- ^ "CADDE VE SOKAK İSİMLERİ". Bolu Gündem Gazetesi. 25 Eylül 2014. 14 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2025.