Dişsil ünsüz

Bu yazımızda dünya çapında milyonlarca insanın dikkatini çeken Dişsil ünsüz'in heyecan verici dünyasına gireceğiz. Dişsil ünsüz, kökeninden günümüz toplumu üzerindeki etkisine kadar tartışma, analiz ve yansıma konusu olmuştur. Sonraki birkaç satır boyunca, onun çeşitli yönlerini inceleyeceğiz, gizemlerini çözeceğiz ve farklı alanlardaki olası sonuçlarını keşfedeceğiz. Dişsil ünsüz'e olan ilginiz ne olursa olsun, bu makalenin size bu büyüleyici konu hakkında zengin bilgiler ve yeni bakış açıları sunacağından eminiz.

Dişsil ünsüz
Ses örneği
]

Dişsil ünsüz, dilin üst dişlere değdirilmesiyle eklemlenen bir ünsüzdür. Bu ünsüzlerin bazı dillerdeki örnekleri /d/, /n/, /t/ ve /l/'dir, fakat bunlar, dilin dış yuvası sırtıyla temas yaptığı dişyuvasıl ünsüzlerle karıştırılmamalıdır. Bazı dillerde dişyuvasıl ünsüzler, belirli fonetik ortamlarda dişsilleşme geçirir; bu süreci geçirmiş sesler Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA)'de simgesiyle işaretlenir. Kimi dillerde dişsilleşmiş ünsüzler, dişyuvasıl ünsüz sesbirimlerin altsesbirimlerinden birini teşkil eder; ör. İngilizce "in theory" lafındaki < n > harfinin hemen sonrasında < th > (ötümsüz dişsil sürtünmeli ünsüz ) yer aldığı için /n/ (dişyuvasıl genizsil ünsüz) sesbirimi kendisi de dişsilleşme geçirir (yani eklemleme sürecinde dil üst dişlere değdirilir) ve (dişsil genizsil ünsüz) şeklinde eklemlenir (lafın tümüyse ).[1] Kimi dillerde ise bu tür dişsilleşmiş ünsüzler kendileri fonemiktir (yani kendi başlarında ayrı sesbirim teşkil ederler) ve bu ünsüzlere dayalı olarak diğer sesbirimlerle yalın çift oluşturmak mümkündür; ör. Mapuçecede /n/ sesbirimini içeren sözcüğü "çok" anlamına gelirken, /n̪/ sesbirimini içeren sözcüğü "anne tarafı kuzen" anlamına gelir.

Örnekler

Dişsil veya dişsil-dişyuvasıl ünsüzlerin Uluslararası Fonetik Alfabe (IPA)'deki örnekleri şunlardır:

IPA Tanım Örnek
Dil Ortografi IPA Anlam
n̪ Dişsil genizsil ünsüz Rusça банк 'banka'
t̪ Ötümsüz dişsil patlamalı ünsüz Fince tutti 'emzik'
d̪ Ötümlü dişsil patlamalı ünsüz Arapça دين 'din'
Ötümsüz dişsil ıslıklı sürtünmeli ünsüz Lehçe kosa 'tırpan'
Ötümlü dişsil ıslıklı sürtünmeli ünsüz Lehçe koza 'keçi'
θ Ötümsüz dişsil ıslıksız sürtünmeli ünsüz İngilizce thing 'şey'
ð Ötümlü dişsil ıslıksız sürtünmeli ünsüz İngilizce this 'bu'
ð̞ Dişsil sürtünmesiz ünsüz İspanyolca codo 'dirsek'
l̪ Dişsil yansürtünmesiz ünsüz İspanyolca alto 'yüksek, uzun'
r̪ Dişsil titrek ünsüz Macarca ró 'oymak'
t̪ʼ Dişsil gırtlak duraklı ünsüz [Örnek gerek]
ɗ̪ Ötümlü dişsil içpatlamalı ünsüz [Örnek gerek]
ǀ Dişsil şaklamalı bırakım (farklı ünsüzleri vardır) Xhosa ukúcola 'ince şekilde öğütmek'

Kaynakça

  1. ^ "Allophonic Variants of English Consonants" (PDF) (İngilizce). Sevilla Üniversitesi. 26 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2021.