Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti

Bu makalede Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti'in büyüleyici dünyasını ve bunun toplumun farklı alanlarını nasıl etkilediğini keşfedeceğiz. Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti ortaya çıkışından bu yana büyük ilgi uyandırdı ve önemi konusunda ilgili tartışmalara yol açtı. Tarih boyunca Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti bir çalışma ve düşünce kaynağı olmuştur ve etkisi çeşitli disiplinlerin gelişimine önemli ölçüde damgasını vurmuştur. Bu anlamda Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti'in zaman içinde nasıl geliştiğini ve içinde yaşadığımız gerçekliği şekillendirmedeki rolünü analiz etmek anlamlıdır. Ayrıca Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti'in gerçek boyutunu ve kapsamını anlamak için etrafındaki çeşitli bakış açılarına ve görüşlere de değineceğiz. Bu makale, derin ve nesnel bir analiz yoluyla, Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti'e ve onun günümüzdeki sonuçlarına ilişkin kapsamlı bir vizyon sunmayı amaçlıyor.

Doğu Türkistan Cumhuriyeti Sürgündeki Hükûmeti
شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى سۈرگۈندى ھۆكۈمىتى (Uygurca)
Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Sürgündi Hökümiti
Government in Exile of the Republic of East Turkistan
Slogan
Uygurca: شەرقىي تۈركىستان ۋە ئۇنىڭ خەلقىگە ئەركىنلىك ۋە مۇستەقىللىقنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش
("Doğu Türkistan ve halkının bağımsızlığının yeniden sağlanması")
Millî marş
Uygurca: قۇرتۇلۇش مارشى
Kurtuluş Yolida
DTSH'nin egemenlik iddia ettiği Doğu Türkistan bölgesi
DTSH'nin egemenlik iddia ettiği Doğu Türkistan bölgesi
TürSürgündeki hükûmet
Başkent
ve en büyük şehir
Urumçi (iddia edilen)
MerkezWashington, District of Columbia, ABD
Resmî dil(ler)Uygur Türkçesi
Resmî din
İslam
DemonimDoğu Türkistanlı, Uygur, Uygur Türkü
Liderler
Sürgündeki Parlamento
Tarihçe
• Kuruluş
12 Eylül 2004
Zaman dilimiUTC−05:00 (EST)
  1. ^ Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti, dini özgürlüğü de korur ve garanti eder.

Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti [a] (DTSH olarak kısaltılır) veya resmî ismiyle Doğu Türkistan Cumhuriyeti Sürgündeki Hükûmeti[b] (DTCSH olarak kısaltılır), Uygurlar, Kazaklar ve günümüzde Sincan Uygur Özerk Bölgesi olan Doğu Türkistan’daki diğer halkların temsilciliğini üstlenmek amacıyla, kurulmuş bir sürgündeki siyasi yapıdır.[1] DTSH, uluslararası alanda Doğu Türkistan'ı ve halkını temsil eden tek meşru örgüt ve parlamento tabanlı sürgündeki bir hükümet olduğunu iddia etmektedir.[2]

2004 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde, Washington, DC merkezli olarak kurulan bu yapı, Doğu Türkistan’ın Çin yönetiminden kurtarılana kadar tek meşru temsil organı olduğunu iddia etmektedir.[1] Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti, Eylül 2004'te kuruluşundan bu yana ona karşı çıkan Çin tarafından tanınmamıştır.[3] Kuruluş aşamasında ABD Kongre Binası’nın HC-6 odasında ilan edilen sürgündeki hükûmet, 1933–1934 ve 1944–1949 yılları arasında bağımsızlık kazanmış Doğu Türkistan cumhuriyetlerinin devamı olduğunu öne sürmektedir. Ancak hem Çin Halk Cumhuriyeti hem de Amerika Birleşik Devletleri tarafından resmi anlamda tanınmamaktadır.[4] Çin Halk Cumhuriyeti, DTSH'ye karşı şiddetli bir şekilde tepki göstermiş ve kuruluşunu reddetmiştir. [5]

DTSH, uluslararası arenada daha fazla özerklik ve demokrasi talep eden diğer Uygur örgütlerinden ayrı olarak, tam bağımsızlık fikrini savunmaktadır. "Dünya Uygur Kurultayı dışındaki en önde gelen Uygur örgütü" olarak adlandırılmıştır.[6]

Doğu Türkistan

Doğu Türkistan toprakları, Çin Halk Cumhuriyeti tarafından Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti'nin gayri meşru bir askeri işgal olarak gördüğü bir durum olan Sincan Uygur Özerk Bölgesi olarak yönetilmektedir. DTSH'nin konumu, Doğu Türkistan'ın uzun bir bağımsızlık tarihi olan ayrı bir ulus olmasıdır.[7] DTSH kendilerini "ayrılıkçı" olarak görmüyor çünkü "ait olmadığınız bir şeyden ayrılamazsınız" diye inanıyorlar.[8] Çin Halk Cumhuriyeti'nin konumu, Çin'in 1949'da "barışçıl bir şekilde Sincan'ı kurtardığını", Doğu Türkistan / Sincan'ın uzun zamandır Çin'in bir parçası olduğunu, Doğu Türkistan'ın bağımsız olmadığını ancak Birinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1933 ve 1934 arasında) ve İkinci Doğu Türkistan Cumhuriyeti (1944 ve 1949 arasında) olarak fiili bağımsızlığını "Çin bölmek ve tarihi gerçekleri tahrif ederek özellikle ayrılıkçıların, aşırı dinciler ve teröristlerin, dış düşman kuvvetlerile kuruduğunu iddia ediyor.[9]

Kuruluşu

Doğu Sürgündeki Türkistan Hükûmeti, 14 Eylül 2004'te küresel Doğu Türkistan / Uygur topluluğunun üyeleri tarafından Washington DC'deki ABD Capitol'un HC-6 odasında resmen ilan edildi. 1992 yılında oluşturulan ilk Doğu Türkistan Uluslararası Kongresi'nin başkanı olan Ahmat Igambardi Cumhurbaşkan ve, Anwar Yusuf Turani Başbakan olarak seçildi.[1]

Hedefleri

Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti, kendisini Çin'in şu anda Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi olarak bilinen Doğu Türkistan'ın işgalini ve sömürgesini sona erdirmeye çalışan ve Doğu Türkistan'ın bağımsızlığını laik, çoğulcu ve demokratik yönetim olarak herkes için İnsan Hakları ve Özgürlüğü garanti eden Cumhuriyet olarak geri kazanmaya çalışan bir sürgün hükûmeti olarak tanımlamaktadır.[10] Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti, 2004, 2006, 2008, 2009, 2011, 2013, 2015 ve 2019 yıllarında kuruluşundan bu yana 8 Genel Kurul topladı. DTSH'nin merkezi esas olarak büyük bir Uygur diasporasının yaşadığı Washington DC'de bulunmaktadır, ancak Türkiye dahil 12'den fazla ülkede üyeleri var. Çin, Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti'nin kurulmasını protesto etmesine ve anayurdunu Doğu Türkistan olarak adlandıran bir kusur "Uygur ayrılıkçıları terörist" olarak iddia etmesine rağmen, DTSH ile Doğu Türkistan İslam Hareketi arasında hiçbir bağlantı yoktur.[11]

Liderlik

Hükümet Liderliği

Sürgündeki Hükûmet, 13'ten fazla ülkedeki Doğu Türkistan diasporası topluluklarının seçilmiş temsilcilerinden oluştuğundan, liderleri birçok ülkede bulunmaktadır. Mevcut liderlik, DTSH'nin Washington D.C.'deki 9. Genel Kurulunda yapılan seçimlerin ardından 12 Kasım 2023'te göreve başladı.[12]

Durumu Ad Soyad Yeri
Başbakan Abdulahad Nur Kanada
Cumhurbaşkan Dr. Mamtimin Ala Avustralya
Cumhurbaşkan Yardımcısı Dr. Sayragul Sauytbay İsveç
Kabine Sekreteri Perhat Abduweli Norveç
Dışişleri ve Güvenlik Bakanı Salih Hudayar ABD
İçişleri Bakanı Abdushukur Samsak İsveç
İletişim ve Enformasyon Bakanı Dr. Jurat Obul ABD
Kültür, Eğitim ve Diyanet İşleri Bakanı Adil Ablimit Hollanda
Ekonomi ve Maliye Bakanlığı Ibrahim Emin Belçika
Aile, Kadın, Gençlik ve İnsan Hakları Bakanı Gulveryem Tokhtiyeva Kazakistan

Parlamento Liderliği

Parlamento, DTSH'nin yasama organıdır. Sürgündeki Hükûmet Parlamentosu 13 ülkedeki diaspora topluluklarını temsil eden 60 üyeden oluştuğundan, liderleri birçok ülkede bulunmaktadır. Mevcut liderlik, Washington DC'deki 9. Doğu Türkistan Genel Kurulunda yapılan seçimlerin ardından 11 Kasım 2023'te açıklandı. Parlamento ayrıca hükûmetin farklı bakanlıklarının denetlenmesine yardımcı olan altı komiteden oluşuyor.

Durumu Ad Soyad Yeri
Parlamento Başkanı (Meclis Başkanı) Yarmemet Baratjan ABD
Parlamento Başkanı Yardımcısı(Meclis Başkan Yardımcısı) Abduveli Adem Türkiye
Parlamento Genel Sekreteri (Meclis Genel Sekreteri) Elijan Emet Belçika
Dışişleri ve Hukuk İşleri Komitesi Başkanı Mirqedir Mirzat Fransa
Diaspora ve İçişleri Komitesi Başkanı Kurbanjan Hisamidin Norveç
İletişim, Medya ve Bilgi Komitesi Başkanı Fatmagul Çakan Türkiye
Kültür, Eğitim, Diyanet İşleri ve Araştırma Komisyonu Başkanı Abdullah Khojada Fransa
Kültür, Eğitim, Diyanet İşleri ve Araştırma Komisyonu Eş Başkanı Abdumutellip Ibrahim Fransa
Aile, Kadın, Gençlik ve İnsan Hakları Komitesi Başkanı Amannissa Mukhlis ABD

Eski Liderlik

2019 - 2023

Başbakan: Salih Hudayar; Amerika Birleşik Devletleri

Başbakan Yardımcısı: Mirqedir Mirzat; Fransa

Cumhurbaşkanı: Ghulam Yaghma; Kanada

Cumhurbaşkanı Yardımcısı: Abdulahat Nur; Kanada

Meclis Başkanı: Osmancan Tursun; Almanya

2015 - 2019

Başbakan: İsmail Cengiz; Türkiye (Nisan 2019'da azledildi)

Geçici Başbakanı: Abdulahat Nur; Kanada (Nisan 2019 - Kasım 2019)

Cumhurbaşkanı: Ahmetjan Osman; Kanada (Ekim 2018'de azledildi)

Geçici Cumhurbaşkanı: Ghulam Yaghma; Kanada (Ekim 2018 - Kasım 2019)

Cumhurbaşkanı Yardımcısı: Hızırbek Gayretullah; Türkiye

Parlamento Başkanı: Koresh Atahan; Almanya

2009 - 2015

Başbakan: İsmail Cengiz; Türkiye

Cumhurbaşkanı: Ahmet İgemberdi; Avustralya

Cumhurbaşkanı Yardımcısı: Hızırbek Gayretullah; Türkiye

Parlamento Başkanı: Dr. Sultan Mahmut Kaşgari; Türkiye

2006 - 2009

Başbakan: Damiyan Rehmet; Avustralya

Cumhurbaşkanı: Ahmet İgemberdi; Avustralya

Cumhurbaşkanı Yardımcısı: Abdvueli Can; Türkiye

Parlamento Başkanı: Dr. Sultan Mahmut Kaşgari; Türkiye

2004 - 2006

Başbakan: Enver Yusuf Turani; ABD (2006'da azledildi)

Geçici Başbakan: Damiyan Rehmet; Avustralya

Cumhurbaşkanı: Ahmet İgemberdi; Avustralya

Cumhurbaşkanı Yardımcısı: Abdvueli Can; Türkiye

Parlamento Başkanı: Dr. Sultan Mahmut Kaşgari; Türkiye

Faaliyetler

DTSH, Uygurlar, Kazaklar, Kırgızlar ve Doğu Türkistan'daki diğer Türk halkları için insan hakları durumu hakkında çok çeşitli bilinçlendirme ve savunuculuk kampanyaları yürütmektedir. Washington'da ABD Kongresi'nde, Kanada Hükûmeti, AB üye ülkeleri, NATO, Japonya ve Hindistan üzerinde yoğunlaşarak[13] açıkça Doğu Türkistan'ın bağımsızlığını yeniden kazanması için çalışmaktadır [14] Mart 2020'de, yeni seçilen Başbakan Salih Hudayar liderliğindeki Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti ve Doğu Türkistan topluluğunun üyeleri ABD Kongre üyesi Ted Yoho [15] ile bir araya gelerek ABD'nin Kongresinde Doğu Türkistan hakkında bir konuşma yapmasını istedi. Kongre üyesi Ted Yoho Doğu Türkistan'ı "işgal altındaki bir ülke" olarak nitelendirdi ve Çin'i Uygurlar, Kazaklar, Kırgızlar ve diğer Türk halkları soykırımı için kınadı.[16][17]

Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti belirli bir siyasi eğilime sahip olmamasına rağmen, Başbakanının ABD Kongresi'nin muhafazakâr üyeleriyle yakın etkileşimleri,[15] muhafazakâr medyada tutarlı bir görünüm,[18][19][20] Steve Bannon'un Savaş Odası'na konuk görünüşü,[21] ve genel milliyetçi söylemini Doğu Türkistan'ın bağımsızlığı için zorluyor. Kasım 2019'da, ABD Ulusal Güvenlik Konseyi eski Stratejik Planlama Direktörü, ABD Hava Kuvvetleri Tuğgeneral Robert Spalding ve ABD Savunma Bakanlığı eski Çin Direktörü Joseph Bosco ile diğer Amerikalı analistleri DTSH'nin Washington, DC'deki 8. Genel Kuruluna katıldığı ve konuşma yaptı.[22]

Haziran 2020'de Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti, bağımsızlık yanlısı Uygur, Mançu ve Tibet gruplarının "her türlü Çin emperyalizmine" karşı olma çabalarına öncülük etti ve ABD Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği Konseyi ve Hindistan, Japonya ve İngiltere Dışişleri Bakanlıklarına ortak bir mektup gönderdi ve "Çin işgalini" reddetti ve "uluslararası toplumu Doğu Türkistan, Mançurya, Güney Moğolistan ve Tibet için tam bir ulusal bağımsızlık sağlayan demokratik bir çözüm getirmeye yardım etmeye çağırdı. ." [23]

Doğu Türkistan Sürgün Hükûmeti, Uygur İnsan Hakları Politikası Yasası'nın [24] kabul edilmesine övgüde bulundu ve Başkan Donald J Trump'a ve ABD Kongresine teşekkür etti. DTSH, "Umarız bunun Doğu Türkistan'a özgürlük ve bağımsızlığı geri kazanmanın ilk adımı olacağını umuyoruz" diye açıklama yaptı.[25]

Ayrıca bakınız

Notlar

  1. ^ (Uygurca: شەرقىي تۈركىستان سۈرگۈندى ھۆكۈمىتى, Uygur Latin yazısı:Sherqiy Türkistan Sürgündi Hökümiti')
  2. ^ (Uygurca: شەرقىي تۈركىستان سۈرگۈندى ھۆكۈمىتى, Uygur Latin yazısı:Sherqiy Türkistan Jumhuriyiti Sürgündi Hökümiti')

Kaynakça

  1. ^ a b c The Uyghurs: Strangers in their own land. New York: Columbia University Press. 2010. s. 150. ISBN 9780231519410. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  2. ^ ETGE (4 Mart 2021). "About The ETGE | East Turkistan Government in Exile" (İngilizce). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2025. 
  3. ^ "China Protests Establishment of Uighur Government-in-Exile in Washington". Voice of America. 21 Eylül 2004. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  4. ^ Department Of State. The Office of Electronic Information, Bureau of Public Affairs. "China - No Recognition of Any East Turkestan Government in Exile (Taken Question)". 2001-2009.state.gov (İngilizce). 6 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2025. 
  5. ^ "China Protests Establishment of Uighur Government-in-Exile in Washington - 2004-09-21 | Voice of America - English". web.archive.org. 17 Haziran 2020. 12 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2025. 
  6. ^ Kourtelis, Christos; Irrera, Daniela; Charountaki, Marianna (2024). Non-State Actors and Foreign Policy Agency: Insights from Area Studies. Springer Nature. ISBN 9783031518850.
  7. ^ "Uyghurs urge US Congress to recognize East Turkistan as an Occupied Country". East Turkistan Government in Exile. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  8. ^ Fink (23 Aralık 2019). "'For Their Own Good': The Detention Of Muslim Ethnic Groups In China". National Public Radio. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  9. ^ "China issues white paper on historical matters concerning Xinjiang". State Council Information Office. Xinhua News. 21 Temmuz 2019. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  10. ^ "Government Policy Statement". East Turkistan Government in Exile. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  11. ^ "China Protests Establishment of Uighur Government-in-Exile in Washington - 2004-09-21". Voice of America. 21 Ekim 2004. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  12. ^ "Government Leadership [Hukümet Liderleri]". East Turkistan Government in Exile . 12 Kasım 2023. 12 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2023. 
  13. ^ "MSO called webinar on East Turkistan atrocities". Times Headline. 4 Haziran 2020. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  14. ^ Hatch (3 Haziran 2020). "Prime Minister Salih Hudayar on China". News/Talk WOWO 1190 AM/107.5 FM. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  15. ^ a b "Congressman Yoho Tweet". Twitter. 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  16. ^ "Congressman Ted Yoho's Speech on China's Oppression in East Turkistan". YouTube. CSPAN. 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  17. ^ Congress (11 Mart 2020). "House of Representatives" (PDF). Congressional Record: Proceedings and Debates of the 116th Congress, Second Session. 166 (47): 1815. 17 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  18. ^ "How the coronavirus impacts religious minorities encountering human rights abuses in China". One America News Network. 24 Mart 2020. 28 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  19. ^ "Persecution of Ehtnic Minorities in China - Salih Hudayar". Dove Tv. 24 Mart 2020. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  20. ^ Gary (9 Nisan 2020). "China Appointed to UN Human Rights Council as it forces Uyghurs into Slave Labor". Christian Broadcasting Network. 30 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  21. ^ "Prime Minister Salih Hudayar with Steve Bannon on the War Room Pandemic". War Room Pandemic. 12 Nisan 2020. 14 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  22. ^ "Summary of the ETGE's 8th General Assembly (November 10-12)". East Turkistan Government in Exile. 15 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  23. ^ "Open Letter Opposing China's Imperialism in East Turkistan, Manchuria, South Mongolia, and Tibet". East Turkistan Government in Exile. 15 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2020. 
  24. ^ Sheperd (19 Haziran 2020). "President Trump Signs Law to Halt China's Egregious Human Rights Abuses". The Stream. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 
  25. ^ "Statement Thanking the United States for Passing & Signing the Uyghur Act". East Turkistan Government in Exile. 6 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2020. 

Dış bağlantılar