Suriye Kürdistanı

Bu yazımızda günümüzün büyük önem taşıyan Suriye Kürdistanı konusuna değineceğiz. Suriye Kürdistanı, etkisi ve alaka düzeyi inkar edilemez olduğundan çeşitli alanlarda tartışma ve inceleme konusu olmuştur. Tarih boyunca Suriye Kürdistanı toplumda temel bir rol oynamış ve günlük yaşamın farklı yönlerini etkilemiştir. Önemi sınırları ve disiplinleri aşar, bu da onun çalışmasını ve anlaşılmasını çevremizdeki dünyayı anlamak için temel kılar. Bu yazımızda, bu konuya kapsamlı ve zenginleştirici bir bakış açısı kazandırmak amacıyla Suriye Kürdistanı ile ilgili farklı bakış açılarını ve yaklaşımları inceleyeceğiz.

Bu madde coğrafi bir bölgeyi kapsamaktadır. Bu coğrafyada kurulan de facto özerk olan yönetim ve idari birimler için bkz: Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Bölgesi
Rojava ve TEV-DEM bayrağı[1][2]

Suriye Kürdistanı, Batı Kürdistan[3][4][5][6] veya Rojava (Türkçe: Batı), Suriye'nin kuzeyinde ve doğu kesiminde çoğunlukla Kürtler olmak üzere Arap, Çerkes, Süryani[7] ve Türkmenlerin[8] yaşadığı bölge. Orta Doğu coğrafyasında Kürtlerin yoğun olarak yaşadığı Kürdistan'ın, Suriye sınırları içinde kalan kısmını tanımlar. PYD tarafından bölgede Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Bölgesi ilan edilmiş; fakat Suriye hükûmeti veya diğer ülkeler tarafından tanınmamıştır.[9]

Tarihçe

Tarih öncesi dönem

Bereketli hilalde yer alan Suriye Kürdistanı'nda Tell Halaf gibi neolitik dönem arkeolojik sitleri bulunmaktadır.

İmparatorluklar

Rojava, tarihi boyunca Hitit, Mitanni, Asuri, Ahameniş İmparatorluğu, Grek, Arsak Krallığı, Roma İmparatorluğu, Part İmparatorluğu, Sasaniler, Bizans İmparatorluğu, Abbasiler, Osmanlılar ve Fransa tarafından yönetildi.

Suriye

20. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde patlak veren Süryani ve Ermeni Kırımı döneminde birçok Süryani ve Ermeni bölgeye sürgün edilmiş, Şeyh Said İsyanı ardından da bölge Kürt göçü almıştır.[kaynak belirtilmeli]

Suriye devleti, sınırları içerisinde ikamet eden Kürtlere 1962 yılından beri vatandaşlık hakkı tanımamaktadır.[10] Aynı zamanda bu bölgeyi Araplaştırmak için bir Arap Kuşağı inşa etmeye çalışmış ve 1963'te Baas Partisi hükûmeti de "Cezire'nin Araplığını koruma" sloganını kullanarak Araplaştırma politikasını sürdürmüştür.[10]

Suriye İç Savaşı ve Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Bölgesi

Ana madde: Kuzey ve Doğu Suriye Demokratik Özerk Yönetimi Bölgesi

Toponimi

Rojava[11](Kürtçe: Rojavaya Kurdistanê, Rojava "Batı" anlamına gelir) Batı Kürdistan ya da Suriye Kürdistanı olarak bilinir.[12]

Coğrafya

Rojava Türkiye sınırı boyunca Dicle'nin batısında yer almaktadır. Cezire Bölgesi, Kürdistan Bölgesel Yönetimi ile komşudur. Cezire kantonu petrol kaynaklarının bulunduğu bir noktada bulunur. Cezire ve Fırat Bölgesi arazi bakımından çoğunlukla düzlüklerden oluşur, Afrin Bölgesi ise dağlık bir araziye sahiptir.[13]

İklim ve bitki örtüsü

Bölgede soğuk ve kurak kışlar, sıcak, bulutsuz yazlar görülür. Çoğunlukla düzlük olması bu sayılan iklimsel sonuçları doğurur. Irak ve Türkiye sınırı boyunca uzanan kuzeydeki dağlık bölgeler, yoğun kar yağışı altındadır.

Rojava'nın topoğrafik ve dağlık yapısı nedeniyle, ülkede bitki örtüsü olarak genellikle bozkır olmakla birlikte yer yer orman görülür. Bölgenin kuzeyindeki dağlık bölgede kavak, söğüt ve meşe ağaçları bulunur. Güneyinde ise genelde çöl ağaçları olan hurma ve palmiye ağaçları vardır.

Ekonomi

Rojava'nın ekonomisini petrol ihracatı ve tarım oluşturmaktadır.[14][15]

Tarım

Koyun, tahıl ve pamuk var.[7] Tarımı geliştirebilmek için gübre gerekiyor.[15]

Ticaret

Petrol ve gıda üretimi talebi aştığı için ihracatın önemli bir kısmını karşılamaktadır.[16] Güvenlik gerekçesi ile Türkiye ile olan sınır kapılarından gerçekleştirilen ticaret sınırlıdır.[17]

Eğitim

Kürtçe, Arapça ve diğer azınlık dillerinde eğitim yapılmaktadır.[14]

Kamışlı'da Rojava Üniversitesi bulunmaktadır.

Kültür

Rojava'nın kültürü Mezopotamya kültürü, İslam dini ve geleneksel Arap ve Kürt kültürü etrafında biçimlenmiştir.[kaynak belirtilmeli] Buna karşın, Rojava çeşitlilikler içinde yüksek bir kozmopolit toplum ve canlı bir kültüre sahiptir.[kaynak belirtilmeli] İslam etkisi Arap ve Kürt kültürünün mimari, müzik, giyim, mutfak ve yaşam tarzında görülebilmektedir.

PYD tarafından jineoloji öğretilmektedir.

Demografi

Rojava halkının çoğunluğu Kürtlerden oluşmaktadır.[18] Cezire Kantonu'nda az sayıda Arap yerleşim yeri vardır. Cezire Kantonu'nda Süryaniler de bulunmaktadır. Türkmenler, Çerkesler(anayasa), Yezîdîler,[19][20] Ermeniler de bölgedeki azınlık halklardandır.

Mülteciler

Rojava'da iki milyon mülteci bulunmaktadır.[21]

Nüfus bakımından büyük şehirler

2004 Suriye nüfus sayımına göre Rojava'da nüfusu on binden fazla olan şehir ve kasabaların listesi:[22]

Türkçe Adı Kürtçe Adı Arapça Adı Nüfus Kanton
Haseki (Hasiçi) Hesîçe الحسكة 319.641 Cezire Kantonu
Kamışlı Qamişlo القامشلي 184.231 Cezire Kantonu
Münbiç Mabuk منبج 99.497 Şahba Kantonu
El-Bab El-Bab الباب‎‎ 63.069 Şahba Kantonu
Tabka Tabqa الطبقة 62,425 Kobani Kantonu
Resulayn Serêkanî رأس العين‎ 55.247 Cezire Kantonu
Mürşitpınar (Arappınar) Kobanî عين العرب 44.821 Kobani Kantonu
Afrin Efrîn عفرين 36.562 Afrin Kantonu
Amudiye Amûdê عامودا 26.821 Cezire Kantonu
Deyrik Dêrika Hemko المالكية 26.311 Cezire Kantonu
Tel Rıfat Arpêt تل رفعت 20.514 Afrin Kantonu
Kubur el Bid Tirbespî القحطانية 16.946 Cezire Kantonu
Şeddade (Şeddadi) Şeddadê الشدادي 15.806 Cezire Kantonu
Muabbada Girkê Legê المعبدة 15.759 Cezire Kantonu
Tel Abyad Girê Spî تل أبيض 14.825 Kobani Kantonu
El Seba ve Arbayn السبعة وأربعين 14.177 Cezire Kantonu
Cenderes Cindarêsê جنديرس 13.661 Afrin Kantonu
Menacir (Mancar) Menacîr المناجير 12.156 Cezire Kantonu
Cerablus Cerablus جرابلس‎‎ 11.570 Şahba Kantonu
Başköy Kıbbesin قباسين‎‎ 11.383 Şahba Kantonu

Din

Rojava halkının çoğu Sünni Müslümandır.[23] Bölgede Ezidiler ve Hristiyanlar da yaşamaktadır.[7]

Dil

Kürtçe'nin konuşulduğu bölgeler

Konuşulan diller Kürtçe, Arapça, Türkçe ve Süryanice'dir.[24]

Ulaşım

Kamışlı'da uluslararası Kamışlı Havaalanı bulunmaktadır.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "The Kurdish Path to Socialism in Syria | The Washington Institute". www.washingtoninstitute.org (İngilizce). 25 Aralık 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2025. 
  2. ^ "Announcement – New coat of arms for the Democratic Self-Administration – SA-NES". web.archive.org. 24 Nisan 2019. Erişim tarihi: 6 Nisan 2025. 
  3. ^ "Second day of Northern Syria Constituent Assembly conference takes place" (İngilizce). Hawar News Agency. 28 Aralık 2016. 11 June 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2016. 
  4. ^ "Syrian Kurdish groups, allies say approve blueprint for federal system". Reuters. 29 Aralık 2016. 12 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2017. 
  5. ^ "'Rojava' no longer exists, 'Northern Syria' adopted instead". Kurdistan24. 31 Aralık 2016. 25 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2017. 
  6. ^ "ܩܝܡܐ ܟܢܘܫܝܝܐ ܕܦܕܪܐܠܝܘܬ݂ܐ ܕܝܡܩܪܐܛܝܬܐ ܕܓܪܒܝ ܣܘܪܝܐ". 2 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2019. 
  7. ^ a b c "A Mountain River Has Many Bends". 20 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017. 
  8. ^ "'Rojava modelinin önünde çok önemli sınavlar var'". Agos. 6 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017. 
  9. ^ Suriyeli Kürtler federasyon ilan etti, Şam 'tanımıyoruz' dedi 19 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC Türkçe, 17 Mart 2016.
  10. ^ a b Emir Hasanpur (çev: Cemil Gündoğan), Kürt Diliyle İlgili Devlet Politikaları ve Dil Hakları, Avesta Yayınları, İstanbul, Ocak 1997, ISBN 975-7112-20-8, s. 64.
  11. ^ "Iraq and Syria face further instability as Isis influence wanes". Financial Times. 2 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017. 
  12. ^ BENEDIKTER, Thomas (19 Ocak 2016). "Rojava: Suriye'deki Kürt Özerk Bölgeleri". Ayrıntı Dergi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2025. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2015. 
  14. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Khalaf1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  15. ^ a b "Kadınlar tarımda güçlü". Politika. 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2017. 
  16. ^ "Striking out on their own". The Economist. 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2018. 
  17. ^ "Syrian Kurds risk their lives crossing into Turkey". Middle East Eye. 29 Aralık 2014. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015. 
  18. ^ "Rojava's Sustainability and the PKK's Regional Strategy". Washington Institute. 10 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2017. 
  19. ^ "Revenge for Sinjar: Syrian Kurds free Islamic State slaves". Reuters. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017. 
  20. ^ "ROJAVA AS HOME TO OVER TWO MILLION IDPS". 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017. 
  21. ^ "Rojava as home to over 2 million IDPs". 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2017. 
  22. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 10 Mart 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2016. 
  23. ^ "Suriye'deki Siyasi Kürt Tablosunda Dini Hareketler". jusoor.co. 4 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. 
  24. ^ "What languages are spoken in Rojava, and what is the proportion and distribution?". 27 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2017.