Rize (il)

Bugün Rize (il) toplumun farklı kesimlerinde büyük ilgi uyandıran ve tartışılan bir konudur. Kişisel, profesyonel veya akademik düzeyde olsun, Rize (il) son yıllarda yaşamlarımız üzerindeki etkisi nedeniyle önem kazanmıştır. Rize (il), başlangıcından günümüze kadar hem uzmanların hem de meraklıların ilgisini çekmiş ve etkisi günlük yaşamımızda giderek daha belirgin hale gelmektedir. Bu makalede, Rize (il)'i ve onun mevcut toplumumuz üzerindeki tüm etkilerini tam olarak inceleyeceğiz.

Bu madde Rize il sınırları içindeki tüm bölgeyi kapsamaktadır. Başlığın diğer anlamları için Rize (anlam ayrımı) sayfasına gidiniz.
Rize
İl
İlin Türkiye'deki konumu
İlin Türkiye'deki konumu
Harita
İl sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
Coğrafi bölgeKaradeniz Bölgesi
İdare
 • Valiİhsan Selim Baydaş[1]
Yüzölçümü
 • Toplam3.835 km²
Rakım6 m
Nüfus
 • Toplam329.779
 • Kır
118.284
 • Şehir
211495
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu464
İl plaka kodu53
Rize

Rize, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yer alan ve Karadeniz'e sahili olan bir ildir. Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Rize'nin, batısında Trabzon, doğusunda Artvin, güneybatısında Bayburt, güneyinde Erzurum illeri bulunur. Türkiye'nin en çok yağış alan ilidir.[3] En önemli ürünü çaydır. Rize'de yaz mevsimi ılık geçer. Sonbahar ve kış mevsimleri ise yağışlı geçer. Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Rize, bölgenin en baskın karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu'nun diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik yamaçlı vadileri, dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, kemer köprüleri, kaleleri ve coşkun akan dereleri ile bir turizm beldesidir.

Tarihçe

Rize'nin tarihi öncesi hakkında bilgilerimiz sınırlıdır. Yöreye hakim olan orman dokusu nedeniyle, Rize'nin tarih çağları ile ilgili bilgilere ışık tutacak arkeolojik bulgular da bu güne kadar ortaya çıkarılamamıştır. Rize'nin tarihi ancak komşu illerin ve bölgelerin tarihleri ile bağlantılı olarak ele alınabilmiştir. Rize ilinin adı ile ilgili olarak değişik görüşler ileri sürülmüştür; Yunanca pirinç anlamına gelen Rhisos, Rumcada "Rıza" olarak dağ eteği anlamında kullanılmıştır. Osmanlıcada ise "Rize" ufak kırıntı, döküntü anlamındadır. Ayrıca Erzincan'ın Sakalar dönemindeki "Eriza" olan adının başındaki "e" sesinin düşmesi ile adaş olarak Rize için de kullanıldığı ifade edilmektedir.

Osmanlı döneminde liman, nahiye ve kaza merkezi olarak önemini korumuştur. 1640 yılında buraya gelen Evliya Çelebi, Rize'den şöyle söz etmiştir: “Trabzon’a bağlı deniz kıyısında bahçeli güzel bir yerdir”. Osmanlı döneminde Batum Kalesi muhafızı Tuzcuoğlu Memiş Ağa (1814-1817) ve Trabzon ağalarının isyanı (1835) gibi isyanlar olmuş ve bastırılmıştır. Rize 19. yüzyılda önemli bir kaza merkezidir. Berlin Antlaşması ile (1878) Lazistan sancağının merkezi olan Batum Rusya'ya bırakılınca Rize Trabzon Vilayetine bağlı sancağın merkezi olmuştur.

Zilkale

Coğrafya

Yeryüzü şekilleri

Doğu Karadeniz kıyı sıradağları yayının kuzey yamacında yer alan Rize toprakları genel ifade ile dağlık ve engebelidir.

Dağlar

  • Kaçkar (3.937 m)
  • Kardovit Dağı (3.810 m)
  • Verçenik (3.711 m)
  • Tatos Dağı (3.711 m)
  • Mezovit (3.711 m)
  • Kındevul Tepe (3.562 m)
  • Hipot (3.560 m)
  • Ziglat (3.511 m)
  • Liblin tepe (3.492 m)
  • Polant (3.492 m)
  • Leşkaya (3.475 m)
  • Vaçakar (3.458 m)
  • Çengovit (3.458 m)
  • Didvake (3.408 m)
  • Gudashevsivrisi Tepesi (3.406 m)
  • Salır (3.357 m)
  • Lazgediği Tepe (3.353 m)
  • Koyunsokağı Tepesi (3.342m)
  • Kolkanlı (3.340 m)
  • Marsis (3.334 m)
  • Hızarkapı Tepe (3.330 m)
  • Kebut (3.329 m)
  • Aşağı Karataş Tepesi (3.322m)
  • Varoş Dağı (3.304 m)
  • Pornak (3.302 m)
  • Kuşaklıkul Tepe (3.281 m)
  • Miçilo (3.270 m)
  • Barut (3.251 m)
  • Çimenliliman (3.245 m)
  • Ayılıbayır (3.210 m)
  • Bulut Dağı (3.112 m)
  • Açovit (3.109 m)
  • Tekfur Tepesi (3.106 m)
  • Cermaniman Tepesi (3.094 m)
  • Baltaş Tepesi (2.955 m)
  • Dargovit (2.850 m)
  • Şeytan Dağı (2.802 m)
  • Gölyayla Dağı (2.765 m)
  • Buluntu Dağı (2.731 m)
  • Demir Dağı (2.567 m)
  • Okçular Dağı (2.483 m)
  • Sazlık Tepesi (1.683 m)
  • İşkence Dağı (1.513 m)
  • Avup (1.481 m)
  • Alan Dağı (1.429 m)
  • Zugu Dağı (1.299 m)
  • Kol Dağı (1.288 m)
  • Cığalver (1.130 m)
  • Üskürt Dağı (1.119 m)
  • Karaağaçlı Tepe (992 m)
  • Yosluca Tepesi (567 m)
  • Kütük Tepesi (479 m)

Ana akarsular

Doğudan batıya:

Jeolojik özellikleri

Doğu Karadeniz dağlık sistemine dahil olan Rize arazisi esas itibarıyla Paleozoik zaman (I. zaman) bir temel üzerinde ve Kretase'de (III. zaman ara devresi) başlayan büyük orojenezle (dağ oluşumu) yüzeye çıkmış Granodiorit ve kertase flişlerinden ibaret olmakla birlikte yer yer Neojen depolarına da rastlanır. Bütün kıyı kesimi yüzeyde üst Kretase serisi volkanik örtü ve tüflerin fazlalığı ile dikkati çeker. Kıyıya yakın yamaçlarda ise Kretase sedimanları yaygın olmakla beraber, bu sedimanların üzeri yer yer Eosen fliş serileri tarafından örtülmüştür. Yüksek dağlık sahada ise daha çok magmatik elemanlar hakim durumdadır. Granit, andezit ve bazalt kütleleri yüksekliği 3000 m'yi aşan hemen her yerde hakim durumdadır. Yörede alüvyonlara, büyük akarsu vadilerinin denizden itibaren en çok 10 km'ye kadar olan kesimlerinde rastlanır.

İklim

Rize'de yazları serin kışları ılık ve her mevsim yağışlı bir iklim görülür. Elli yıl boyunca yapılan rasat sonuçlarına göre Rize'nin yıllık sıcaklık ortalaması 14 °C'den biraz fazla olarak tespit edilmiştir. Bu süre içinde kaydedilen en düşük sıcaklık -7 °C derece olup, en yüksek sıcaklık ise 38 C° derecedir. En soğuk ay olan Ocak ayının sıcaklık ortalaması 6,7 C° derece, en sıcak ay olan Temmuz ayının sıcaklık ortalaması ise 22,2 C° derecedir. Ocak en az -5,6 C° derece, Temmuz en fazla 32,5 °C derece olduğu Rize'de yıllık sıcaklık salınımı 25,8 °C derecedir. Bu haliyle Rize, denizsel iklimlerin karakteristik özelliğini taşır.

Rize'de aylık ortalama sıcaklık eğrisi bütün yıl 5 °C derecenin üzerinde seyretmekte olup, sadece 4 ayın sıcaklık ortalaması 10 °C derecenin altındadır ve Rize çok nemli bir şehirdir.

Yaylalar

Rize'nin iç kesimlerinde, zengin orman dokusu civarında yer alan yaylalarda mevcut altyapıyı kullanarak yapılabilecek fazla yatırım gerektirmeyen bir turizm çeşididir. Bu aktivite için gerekli potansiyel tüm yaylalarda mevcut olup, Ayder, Anzer, Pokut, Hazindağ, Samistal, Verçenik, Aşağı Kavron, Yukarı Kavron, Ambarlı, Kito, Çat, Elevit, Handüzü gibi yaylalarda yapılmaktadır.

Rize'nin güneyindeki Kaçkar Dağları ile yüksek dağların eteklerinde birbiriyle bağlantılı birçok yayla vardır. Bütün bu yaylalar yaz mevsiminde turistler tarafından ziyaret edilir. Bu yaylaların hemen hemen hepsinde de ot biçme şenlikleri yapılmaktadır. Bu şenliklere katılmak mümkün olduğu gibi, yayla eteklerindeki yamaçlarda rehberlerle birlikte doğa yürüyüşü yapma imkânı da bulunmaktadır.

Mutfak kültürü

Rize mutfak kültürü son dönemlerde, halk kültürünün genelinde olduğu gibi dönüşümler geçirse de, özellikle köylerde geleneksel yapısını korumayı sürdürür. Bölgedeki tarım alanlarının darlığı ve iklim koşulları nedeniyle sınırlı sayıda sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Tarım alanları daha çok “çay” ve 1990'larla birlikte kısmen “kivi” yetiştiriciliğine ayrılmış durumdadır. Arıcılık ve bal üretimi (Anzer balı, Deli bal) hala yaygınlığını sürdürürken, pekmez üreticiliği de (üzüm pekmezi, armut pekmezi/balı) devam etmektedir. Rize kavurması, Rize Fırın Sütlacı, Çayeli kuru fasulyesi bölgede meşhur olan tatlardır. Muhlama, turşu tavalı, Laz böreği, mısır ekmeği, karalahana çorbası/yemeği ya da haşlaması, vurma veya ezme lahana, karalahana sarması, pepeçura, pekmezli kabak, hamsili pilav, sebzeli hamsi, korkoti, hamsi kuşu, hamsikoli, enişte lokumu, kabak sütlacı, en çok tüketilen yemeklerdir. Yöre mutfağının başlıca ham maddeleri mısır (mısır unu), kara lahana, fasulye, kabak gibi sebzelerin yanı sıra, Karadeniz denince akla ilk gelenlerden olan hamsidir. Bununla birlikte hayvansal gıdalar da (et ve süt ürünleri) Rize mutfağını zenginleştiren ve tamamlayan unsurlardandır. Yılın büyük bölümünde kapalı ve yağışlı bir havaya sahip olan Rize'de yiyeceklerin güneşte kurutularak saklanması pek mümkün olmadığından turşu ve salamura yapımı da ön plana çıkar.[4]

Yönetim

Ayrıca bakınız: Rize'nin ilçeleri

2020 yılında TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 18 belediye, bu belediyelerde 208 mahalle ve ayrıca 347 köy vardır.[5])

İllerde protokolde ilk sırada yer alan Vali, merkezi yönetimi temsil eder ve Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Büyükşehir dışındaki illerde yerel yönetim, şehirler düzeyindedir. Belediye Başkanı, belediye sınırları içinde kalan seçmenin oy çokluğu ile seçilir. Ayni seçmen İlçe Belediye Meclisi için de oy kullanarak ilçelerin belediye meclislerini oluşturur. İldeki bütün seçmenler ayrıca il genel meclisi için de oy kullanarak, İl Genel Meclisinin oluşumunu sağlarlar.

İl genel meclisi ve belediye meclisi üyelikleri için yapılan seçimlerde, onda birlik baraj uygulamalı nispi temsil sistemi, belediye başkanlığı seçiminde ise çoğunluk sistemi uygulanır İl genel meclisi ve belediye meclisi üye sayıları ilçe nüfusuna göre, kontenjandan kalan sayıların partilere dağılımı ise D'Hondt Sistemine göre belirlenir (Kanun:2972-Madde:23)

İl Genel Meclisi, İl Özel İdaresinin karar organıdır, başkanını üyeleri arasından gizli oyla seçer. Ayrıca, İl Genel Meclisi kendi içinden gizli oyla bir yıl görev yapacak 5 kişilik İl Encümenini seçer.[6][7]

Merkezi yönetim, Vali ve İl Müdürlerinden oluşur. İl Özel İdaresi (İl Genel Meclisi ve İl Encümeni) seçilmişlerden oluşur, ancak Vali başkanlığında görev yapar. Yerel yönetim ise belediye başkanları ve belediye meclislerinden oluşur.

Rize Valisi, 1981-Malatya doğumlu İhsan Selim BAYDAŞ’dır. Ağustos 2023 tarihinde Gençlik ve Spor Bakan Yardımcısı iken atanmıştır.

Rize Belediye Başkanı, 1969-Rize doğumlu Rahmi Metin (AK Parti), 31 Mart 2024 seçimlerinde %54,70 oy oranıyla seçilmiştir.[8]

2019 Türkiye yerel seçimleri sonuçlarına göre Rize İl Genel Meclisi üye sayısı, 25 AK Parti, 2 MHP, 2 CHP ve 1 İYİ Parti olmak üzere 30’dur.[9]Rize Belediye Meclisi ise 28 AK Parti, 1 CHP ve 2 MHP olmak üzere 31 üyeden oluşur.[10]

2023 Genel seçimleri sonucu, Rize'yi temsilen TBMM'ye AK Parti'den 2 milletvekili (Muhammed Avcı, Harun Mertoğlu) CHP'den 1 milletvekili (Tahsin Ocaklı) seçilmiştir.[11]

İlin milletvekilleri

Ana madde: Rize milletvekilleri

Nüfus

Güncel Nüfus Değerleri (TÜİK 6 Şubat 2025 verileri[12])

Rize ili nüfusu: 346.977'dir. Bu nüfusun % 71,62'si şehirlerde yaşamaktadır (2024 sonu). İlin yüzölçümü 3.835  km2'dir. İlde  km2'ye 90 kişi düşmektedir. (Bu sayı merkezde 599'dur.)

İldeki nüfus azalış oranı % 1,87 olmuştur. Merkez ilçe dışındaki tüm ilçelerde nüfus azalmıştır. Oysa geçen yıl (2023)' de ise tüm ilçelerde nüfus artmıştır. Nüfusu en çok azalan ilçe İkizdere: -% 20,02 (Bu ilçenin nüfusu 2023 yılında %33.99 oranında artmıştı)

6 Şubat 2025 TÜİK verilerine göre merkez ilçeyle beraber 12 İlçe, 18 belediye, bu belediyelerde 215 mahalle ve ayrıca 343 köy vardır.

2024 yılı sonunda Rize ili ve ilçelerinin yerleşim yeri ve nüfusla ilgili sayısal bilgileri km2
İlçe Nüfus

2023

Nüfus

2024

Fark Nüfus

Artışı %

Belediye

Sayısı

Mahalle

Sayısı

Köy

Sayısı

Köy

Nüfusu

Şehir

nüfusu

Şehirde

oturan %

Alanı

 km2[13]

 km2'ye

düşen kişi

Ardeşen 42.467 43.418 951 2,24 2 30 41 9.932 33.486 77,12 376 115
Çamlıhemşin 7.799 7.361 -438 -5,62 1 10 26 5.483 1.878 25,51 897 8
Çayeli 43.075 42.208 -867 -2,01 3 37 52 13.462 28.746 68,11 442 95
Derepazarı 7.732 6.938 -794 -10,27 1 8 10 2.893 4.045 58,30 28 248
Fındıklı 17.385 16.677 -708 -4,07 1 8 23 4.952 11.725 70,31 383 44
Güneysu 15.953 15.198 -755 -4,73 1 12 17 7.013 8.185 53,86 159 96
Hemşin 2.499 2.422 -77 -3,08 1 4 8 1.144 1.278 52,77 134 18
İkizdere 8.676 6.939 -1.737 -20,02 1 7 29 5.149 1.790 25,80 855 8
İyidere 9.366 8.635 -731 -7,80 1 9 7 3.500 5.135 59,47 28 308
Kalkandere 15.042 13.788 -1.254 -8,34 1 12 22 6.892 6.896 50,01 107 129
Merkez 147.996 151.617 3.621 2,45 4 66 60 23.996 127.621 84,17 253 599
Pazar 32.516 31.776 -740 -2,28 1 12 48 14.053 17.723 55,77 173 184
Rize 350.506 346.977 -3.529 -1,01 18 215 343 98.469 248.508 71,62 3.835 90
Rize il nüfus bilgileri
Yıl Toplam Sıra Fark Şehir - Kır
1927[14] 171.657 37
  %10     16.978
154.679     %90  
1935[15] 271.900 26 %58
  %9     24.245
247.655     %91  
1940[16] 172.764 48 %36
  %10     16.940
155.824     %90  
1945[17] 171.929 49 %0
  %14     23.704
148.225     %86  
1950[18] 181.512 51 %6
  %14     25.600
155.912     %86  
1955[19] 211.967 52 %17
  %18     38.999
172.968     %82  
1960[20] 248.930 48 %17
  %22     53.903
195.027     %78  
1965[21] 281.099 46 %13
  %23     63.554
217.545     %77  
1970[22] 315.700 46 %12
  %23     72.714
242.986     %77  
1975[23] 336.278 47 %7
  %25     82.708
253.570     %75  
1980[24] 361.258 48 %7
  %27     96.152
265.106     %73  
1985[25] 374.206 50 %4
  %30     111.368
262.838     %70  
1990[26] 348.776 51 %7
  %38     133.370
215.406     %62  
2000[27] 365.938 52 %5
  %56     205.245
160.693     %44  
2007[28] 316.252 57 %14
  %62     197.167
119.085     %38  
2008[29] 319.410 57 %1
  %59     189.704
129.706     %41  
2009[30] 319.569 57 %0
  %61     195.569
124.000     %39  
2010[31] 319.637 57 %0
  %62     197.520
122.117     %38  
2011[32] 323.012 57 %1
  %63     202.636
120.376     %37  
2012[33] 324.152 56 %0
  %64     207.631
116.521     %36  
2013[34] 328.205 56 %1
  %62     204.194
124.011     %38  
2014[35] 329.779 56 %0
  %64     211.495
118.284     %36  
2015[36] 328.979 56 %0
  %66     215.596
113.383     %34  
2016[36] 331.048 56 %1
  %67     221.040
110.008     %33  
2017[36] 331.041 56 %0
  %67     222.418
108.623     %33  
2018[36] 348.608 56 %5
  %59     206.088
142.520     %41  
2019[36] 343.212 56 %2
  %65     223.584
119.628     %35  
2020[36] 344.359 56 %0
  %66     228.670
115.689     %34  
2021[36] 345.662 56 %0
  %68     233.866
111.796     %32  
2022[36] 344.016 56 %0
  %68     234.538
109.478     %32  
2023[36] 350.506 56 %2
  %63     221.458
129.048     %37  


Ulaşım

Türkiye'nin her yerinden Rize'ye kara yolu bağlantısı vardır. Doğu Karadeniz sahil şeridi üzerinde yer alan Rize'de ulaşım kara yolu ile sağlanmaktadır. Liman bağlantısı tamamen endüstriyel amaçlar için kullanılır. Turistik amaçlı geziler dışında denizyolu ile sivil taşıma yapılmamaktadır. Demiryolu ağı ve hava limanı şehirde mevcut değildir. Hava yolu ile ulaşım, Pazar-Çayeli arasındaki Rize-Artvin Havalimanı'ndan sağlanmaktadır.[37] Sivil havayolu sektöründe yaşanan gelişmeler neticesinde kentin göç vermiş olduğu büyük şehirlerle olan ulaşım bağlantısı kara yolu ulaşımından çok havayolu ulaşımına kaymıştır.

Batıda 76 km ile Trabzon'a, güneyde 251 km ile Erzurum'a, doğuda ise 159 km ile Artvin'e ve 109 km ile de Sarp Sınır Kapısı'na kara yolu ile bağlantılıdır. Doğu Karadeniz limanları içerisinde gelişmeye en müsait topoğrafik konumda olan liman, Rize Limanı'dır. Liman, konumu itibarı ile kara yolu hatlarına bağlı olup; Trabzon, Hopa, Rusya limanları ve İkizdere-Erzurum üzerinden İran bağlantısı ile Karadeniz Bölgesinin en kestirme transit yol merkezidir.[kaynak belirtilmeli]

Konum

Konum Bilgileri
İlçe Kuruluş Yılı[38] Önceden bağlı olduğu ilçe Alanı km²[39] Rakım mt. Merkeze km[40] Ulaşan Yollar[40]
Rize Merkez 253 11 /D.010-23, 53.53, 53.56, 53.50, 53.55, 53.31
Ardeşen 1953 Pazar 376 5 47 /D.010-24, 53.23
Çamlıhemşin 1960 Ardeşen 897 311 65 D.010-24 (Ardeşen)=>53.05, 53.04
Çayeli 1944 Merkez 442 10 19 /D.010-23, 53.52
Derepazarı 1990 Merkez 28 8 9 /D.010-23, 53.12, 53.06, 53.11
Fındıklı 1948 Hopa 383 11 63 /D.010-24, 53.17
Güneysu 1987 Merkez 159 169 15 D.010-23=>53.01, 53.02
Hemşin 1990 Pazar 134 315 49 D.010-23 (Pazar)=>53.04
İkizdere 1945 Merkez 855 556 50 D.925-01
İyidere 1990 Merkez 28 7 15 /D.010-23, 53.54
Kalkandere 1959 Merkez 107 167 21 D.925-01=>53.50,53.51, D.010-23 (Rize)=>53.50
Pazar Cumh.önce 173 34 38 /D.010-23, 14.26, 53.04
RİZE 1935 3.835

Tarihi yapılar

Konaklar

Rize'deki tarihi konakların çoğu Laz evlerindeki gibi taş ve ahşap veya Hemşin evlerindeki gibi taş malzemeden yapılmaktadır.[41] Laz konakları Fındıklı başta olmak üzere Rize'nin doğusunda, Hemşin konakları ise Çamlıhemşin başta olmak üzere Hemşinlilerin yaşadığı yerlerde görülmektedir. Günümüze ulaşan Laz konaklarının çoğu 18 ve 19. yüzyıllarda, Hemşin konakları ise 19. yüzyılın sonları ve 20. yüzyılın başlarında inşa edilmiştir.

Ad İlçe Ad İlçe Ad İlçe
Abbasoğlu Konağı Hemşin Ahmet Tatar Konağı Fındıklı Ali Ağa Konağı Hemşin
Ali Bal Konağı Pazar Ali Boysan Konağı Fındıklı Ali Efendi Konağı Çamlıhemşin
Ali Ergüven Konağı Fındıklı Ali Rıza Şişman Konağı Fındıklı Apali Konağı Hemşin
Arifoğlu Konağı Çamlıhemşin Atılhan Turna Konağı Fındıklı Atilla Hacıibrahimoğlu Konağı Fındıklı
Atatürk Evi Müzesi (Mehmet Mataracı Konağı) Rize Ayhan Şatıroğlu Konağı Fındıklı Aydın Erguvan Konağı Fındıklı
Besim İncegümüş Konağı Fındıklı Besim Özyıldız Konağı Fındıklı Besim Peker Konağı Fındıklı
Besim Tatar Konağı Fındıklı Beyaz Ev Rize Burumoğlu Konağı Çamlıhemşin
Cemal Özmen Konağı Fındıklı Cengiz Okman Konağı Fındıklı Cengiz Şişman Konağı Fındıklı
Çolakoğlu Konağı Çamlıhemşin Demircioğlu Konağı Çamlıhemşin Deliemet Konağı Çamlıhemşin
Doruklar Konağı Hemşin Dr. Kazım (Mustafa) Okman Konağı Fındıklı Dudi Konağı Çamlıhemşin
Enver Atabilgin Konağı Fındıklı Ertanç (Köseoğlu) Konağı Çamlıhemşin Eski Vali Konağı Güneysu
Fethiye-Nazmi Hacaloğlu Konağı Fındıklı Firiloğlu Konağı Çamlıhemşin Gülaboğlu Konağı Çamlıhemşin
Hacı Ömer Efendi Konağı Çamlıhemşin Hacı Yunuszade Halil Efendi Konağı Çamlıhemşin Hacı İdris Konağı Çamlıhemşin
Hacıali Konağı Hemşin Hacıelim Konağı Çamlıhemşin Hacaloğlu Konağı Çamlıhemşin
Hami Hacaloğlu Konağı Fındıklı Hamdi Özbek Konağı Fındıklı Hasan Basri Orhon Konağı Fındıklı
Hasan Şatıroğlu Konağı Fındıklı Hunanoğlu (Hunananç) Konağı Çamlıhemşin Hurşit Turna Konağı Fındıklı
Hurşit Ataç Konağı Fındıklı İhsan Oktay Konağı Fındıklı İlyas Sarkut Konağı Fındıklı
Karayalçın Konağı Çamlıhemşin Kemalettin Gündoğan Konağı Fındıklı Kitapçıoğlu Konağı Çamlıhemşin
Kadir Seyran Konağı Fındıklı Köroğlu Konağı Çamlıhemşin Köseoğlu Konağı Çamlıhemşin
Kozizoğlu (Atamanlar) Konağı Çamlıhemşin Lazaloğlu Konağı Çamlıhemşin Mahmut Kazdal Evi Rize
Mazikoğlu Konağı Çamlıhemşin Mehmet (Ahmet) İnce Konağı Fındıklı Mehmet (Memiş) Ağa Konağı Hemşin
Mehmet Rakıcıoğlu Evi Güneysu Mehmet Uzunhasan Konağı Fındıklı Melikoğlu Konağı Çamlıhemşin
Molla Hasan Konağı Pazar Muhammed Uzunhasanoğlu Konağı Fındıklı Müftü Ağa Konağı Güneysu
Müftüoğlu Konağı Çamlıhemşin Miyaniç Konağı Çamlıhemşin Mustafa Akyaşar Konağı Fındıklı
Mustafa Hacaloğlu Konağı Fındıklı Nazım Şatıroğlu Konağı Fındıklı Nusret-Şevki Hacaloğlu Konağı Fındıklı
Ofluoğlu Konağı Çamlıhemşin Orhan (Ali) Hacaloğlu Konağı Fındıklı Ortamelik Konağı Çamlıhemşin
Osman Güner Konağı Fındıklı Osman Şatıroğlu Konağı Fındıklı Pelitler Konağı Çamlıhemşin
Ramiz Uzunhasan Konağı Fındıklı Reyhan Konağı Çamlıhemşin Rize Evi Rize
Rize Müzesi Rize Saraloğlu Konağı Fındıklı Sarıoğlu Konağı Çamlıhemşin
Sağırların Konağı Çamlıhemşin Selahattin Bal Konağı Pazar Selamet Mataracı Evi Rize
Şaban Ağa Konağı Hemşin Şevket Ataç Konağı Fındıklı Şevket Yardımcı Vakfı Rize
Şerefoğlu Konağı Çamlıhemşin Tarakçıoğlu Konağı Çamlıhemşin Taylan Ozan Konağı Fındıklı
Taviloğlu Konağı Rize Temel Tüfekçi Konağı Fındıklı Tisikoğlu Konağı Pazar
Topaloğlu Konağı Rize Turan (Yakup) Hindistan Konağı Fındıklı Turan Cevatoğlu Konağı Fındıklı
Turhanların Konağı Pazar Türütoğulları Konağı Rize Tuzcuoğulları Konağı Güneysu
Vural Özkaya Konağı Fındıklı Yakupoğlu Konağı Hemşin Yücel Hacaloğlu Konağı Fındıklı
Zeki Rüstemoğlu Konağı Fındıklı Zekeriya Güner Konağı Fındıklı Zihni Zorlu Konağı Fındıklı

Kemer köprüler

Türkiye'deki taş kemer köprülerin yaklaşık %10'u Rize il sınırları içerisindedir. Bu köprülerin çoğu Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılmıştır ve tek gözlüdür.

Köprü İlçe Köprü İlçe Köprü İlçe
Çağlayan Köprüsü Fındıklı Aslandere Köprüsü Fındıklı Derbent Köprüsü Fındıklı
Gürsu Köprüsü Fındıklı Köprüköy (Timisvat) Köprüsü Ardeşen Seslikaya (Ağvani) Köprüsü Ardeşen
Şangul (Yeniköy-Doğanay) Köprüsü Ardeşen Aşağıdurak 1 (Kulaber) Köprüsü Ardeşen Aşağıdurak 2 (Davitoğlu) Köprüsü Ardeşen
Sinanköy (Palivat) Köprüsü Ardeşen Yukarıdurak Köprüsü Ardeşen Yanivat (Bayırcık-Kirazlık) Köprüsü Ardeşen
Tunca 1 (Dudha-Dutxe) Köprüsü Ardeşen Tunca 2 (Dudha-Dutxe) Köprüsü Ardeşen Zendi (Ada Mahallesi) Köprüsü Ardeşen
Eskiarmutluk Küçük Köprü (Çumayida) Ardeşen Eskiarmutluk Büyük Köprü (Kamçitona) Ardeşen Okumuş (Celayskuri-Çarkıruba) Köprüsü Ardeşen
Abu Yaylası (Goloduzkuri-Göktani) Köprüsü Ardeşen Kadıköy (Örenkit) Köprüsü Çamlıhemşin Kadıköy Karmateruba Köprüsü Çamlıhemşin
Yukarı Çamlıca (Pisik) Köprüsü Çamlıhemşin Çamlıhemşin Ham Köprüsü Çamlıhemşin Makrevis (Konaklar) Köprüsü Çamlıhemşin
Hacaloğlu Köprüsü Çamlıhemşin Goboş (Ortanköy) Köprüsü Çamlıhemşin Çinçiva (Şenyuva) Köprüsü Çamlıhemşin
Mollaveyis (Ülkü) Köprüsü (yıkılmış) Çamlıhemşin Koluna (Zilkale) Köprüsü Çamlıhemşin Çat (Çilanç) Köprüsü Çamlıhemşin
Şebekdüzü Köprüsü Çamlıhemşin Kale Köyü (Hisarcık) Köprüsü Çamlıhemşin Kavak Köprüsü Çamlıhemşin
Mikron Köprüsü Çamlıhemşin Kale (Hala) Köprüsü Çamlıhemşin Tolikço (Küçük Kemer) Köprüsü Çamlıhemşin
Güroluk (Eski Hala-Livik Çakesli) Köprüsü Çamlıhemşin Yukarışimşirli Keçman Köprüsü Çamlıhemşin Yukarışimşirli Regadin Köprüsü Çamlıhemşin
Badoğlu (Kurikasta) Köprüsü Çamlıhemşin Zisto (Petevata) Köprüsü Çamlıhemşin Apivanak Köprüsü Çamlıhemşin
Boğaziçi (Pogina) Köprüsü Çamlıhemşin Kantarlı (Cunda) Köprüsü Hemşin Taşköprü (Büyüktaş) Köprüsü Hemşin
Levent (Çoço) Köprüsü Hemşin Hacı Balta Köprüsü (yıkılmış) Hemşin Demirciler (Tutinoğ) Köprüsü Hemşin
Başkaya-Karemiş (Yaltkaya-Gomno) Köprüsü Hemşin Ortaköy (Piç) Köprüsü Hemşin Ortaköy-Nurluca (Çaneva) Köprüsü Hemşin
Akyamaç (Tecina) Köprüsü Hemşin Aptioğlu Köprüsü Hemşin Kocaköprü (Dörtgözlü) Köprüsü Pazar
Yücehisar (Lamgo) Köprüsü Pazar Suçatı 1 (Apso) Köprüsü Pazar Suçatı 2 (Apso) Köprüsü Pazar
Suçatı 3 (Apso-Hodoloskuri) Köprüsü Pazar Başköy Köprüsü Pazar Kırmızı Sırt Köprüsü Pazar
Ortayol Köprüsü Pazar Ortayol Köyü Taşköprü (Kocataş-Meleskur) Köprüsü Pazar Uğrak (Çingit) Köprüsü Pazar
Akbucak Köyü (Hacılar) Köprüsü Pazar Akbucak Köyü (Montaş) Köprüsü Pazar Derinsu Köyü Köprüsü Pazar
Tütüncüler Köyü Köprüsü Pazar Şendere-Tektaş Köprüsü Pazar Aşıklar 1 Yanıkdağ Köprüsü Çayeli
Aşıklar 2 Abdullahhoca Köprüsü Çayeli Aşıklar 3 Merkez Köprüsü Çayeli Çataklıhoca Köprüsü Çayeli
Erenler Merkez Köprüsü Çayeli Şairler 1 Köprüsü Çayeli Şairler 2 Köprüsü Çayeli
Şairler 3 Köprüsü Çayeli Şairler 4 Köprüsü Çayeli Madenli Köprüsü Çayeli
Buzlupınar İstoponos Köprüsü Çayeli Kaptanpaşa Köprüsü Çayeli Çukurluhoca Köprüsü Çayeli
Uzundere Köprüsü Çayeli Derecik Köyü Merkez Köprüsü Çayeli Derecik Hanlar Köprüsü Çayeli
Kemerköy Köprüsü Çayeli İslahiye Taşköprü Güneysu İslahiye Küçükdere Köprüsü Güneysu
Gürgen Köprüsü Güneysu Yeşilköy Köprüsü Güneysu Güneysu Betonarme Kemer Köprü Güneysu
Ambarlık Köprüsü Merkez Köprülü Köyü Köprüsü Merkez Dörtyol Çıhpır Köprüsü Merkez
Dörtyol Camidağı Köprüsü Merkez Muradiye Kömürcüler Köprüsü Merkez Muradiye Yeşildere Köprüsü Merkez
Muradiye Hacı Rıfat Köprüsü Merkez Muradiye Memetoğlu Köprüsü Merkez Karayemiş-Çaybaşı Köprüsü Merkez
Karasu Küçükdere Köprüsü Merkez Karasu Askoroz Köprüsü Merkez Veliköy Köprüsü Merkez

Diğer yapılar

Rize'deki 8 kale alfabetik olarak şu şekildedir: Bozukkale, Ciha Kalesi, Kale-i Bala, Kız Kalesi, Rize Kalesi, Tordovat Kalesi, Zeleki Kalesi ve Zilkale. Rize'de 6 tane müze bulunmaktadır. Bu müzeler Çayeli Doğal Yaşam Müzesi, Çaykur Çay Müzesi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Tatlı Su Balığı Müzesi, Rize Atatürk Evi Müzesi, Rize İl Eğitim Tarihi Müzesi ve Rize Müzesi'dir. Rize Çay Bardağı Heykeli, Tulumcu Heykeli, Rize Atatürk Heykeli, Atmaca Heykeli ve Tuzcuoğlu Meydanı'ndaki Laz kültürünü temsil eden heykel ildeki başlıca heykellerdir. Rize Feneri ve Şehitler Çeşmesi de ildeki diğer tarihi yapılardır.

Spor

Ana madde: Rize'de spor

2018-2019 Sezonu sonunda, futbol takımı Çaykur Rizespor, Süper Lig'i 11.sırada tamamladı. 3. Ligdeki Pazarspor'un yanı sıra Bölgesel Amatör Lig'de 2, kadın futbol liginde 1 takımı ligde kalmıştır. Erkekler voleybol 1. Liginde Fındıklıspor grup 8. si olmuştur. Voleybol kadınlar 2. Liginde, Pazar Kaçkar Sağlık Koleji küme düşerken, Çaykur Rizespor ve Fındıklı Tenis Doğa ve Su Sporlar takımları ligde kalmıştır. Hentbol süper ligindeki Ardeşen GSK, kadın takımı ligi 3.sırada tamamlamıştır. Süper ligin diğer takımı Pazarspor'un hakları dondurulmuştur. Güneysuspor erkek takımı süper lige yükselmiştir. Erkekler hentbol 2. Liginde Rize GSK da yer almaktadır.

Ziraat Türkiye Kupası'nda Pazarspor 4.turda, Çaykur Rizespor 5.turda elenmişlerdir.

Hentbol Kadınlar Türkiye Kupası'nda Ardeşen GSK, yarı finalde Kastamonu Bld.spor'a yenilerek Kupa 3.sü olmuştur.

Önemli spor tesisleri: Çaykur Didi Stadyumu (15.332), Yenişehir Spor Salonu (3.000) ve Rize Olimpik yüzme Havuzu (1.000)'dur.

Doğa sporları

Rafting gibi Akarsu Sporları, Dağcılık, Trekking gibi Yürüyüş Sporları, Heliski ve Jeep Safari gibi Doğa Sporları bölgede özellikle turizm açısından yaygındır.[42]

Fotoğraflar

Ayrıca bakınız

Kardeş şehirler

Kaynakça

  1. ^ "Yeni Valiler Kararnamesi Resmi Gazete'de yayımlandı: 39 ilin valisi değişti". Haberturk.com. 27 Ekim 2018. 25 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2018. 
  2. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  3. ^ "Kümülatif Yağış Raporu". Meteoroloji Genel Müdürlüğü. 23 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2021. 
  4. ^ "- MUTFAK KÜLTÜRÜ". 18 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2020. 
  5. ^ https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr 4 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TUİK 4 Şubat 2020 verileri
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 5 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020. 
  7. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 18 Haziran 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020. 
  10. ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2020. 
  11. ^ "Arşivlenmiş kopya". TBMM. 4 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ekim 2023. 
  12. ^ "2024 yılı nüfusu". 26 Ocak 2025 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2025. 
  13. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 7 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Şubat 2020. 
  14. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  15. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  16. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  17. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  18. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  19. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  20. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  21. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  22. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  23. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  24. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  25. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  26. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  27. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  28. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  29. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  30. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  31. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  32. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  33. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  34. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  35. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  36. ^ a b c d e f g h i
    • "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016. 
    • "Rize Nüfusu". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021. 
    • "Rize Nüfusu". nufusune.com. 
    • "Rize Nüfusu". nufusubu.com. 
  37. ^ "Rize-Artvin Havalimanı". milliyet. 31 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2017. 
  38. ^  İçişleri Bakanlığı- İller İdaresi Genel Müdürlüğü
  39. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; :1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  40. ^ a b Karayolları Genel Müdürlüğü
  41. ^ "Rize Doğa Turizmi Master Planı (2014 – 2023) Tarihi Konaklar başlığı" (PDF). cayelitso.org.tr. 2023. Erişim tarihi: 22 Mart 2025. 
  42. ^ "- Doğa Sporları". 14 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2020. 
  43. ^ "Rize ve Bursa Kardeş Şehir". Haberler.com. 9 Ekim 2014. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021. 
  44. ^ "Rize'ye Japonya'dan Kardeş Şehir". Hürriyet.com.tr. 22 Mayıs 2015. 31 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mart 2021. 

Dış bağlantılar