Türkiye başbakanı

Türkiye başbakanı adı sizi her yaştan ve her koşuldan insanı ilgilendiren bir konu üzerinde düşünmeye davet ediyor. İster tarihteki önemli bir olay, ister çağdaş kültüre damgasını vuran bir karakter, ister önemli bir tarih ya da toplumu bir bütün olarak etkileyen bir olgu olsun, Türkiye başbakanı onun günümüz dünyasındaki önemini keşfetmek ve anlamak için bir başlangıç ​​noktasıdır. Bu makale aracılığıyla, Türkiye başbakanı'in yaşamlarımız üzerindeki etkisini derinlemesine inceleyeceğiz, toplumun farklı yönleri üzerindeki etkilerini analiz edeceğiz ve mevcut bağlamdaki önemine ilişkin kapsamlı bir bakış açısı sunacağız.

Makam sahiplerinin listesi için Türkiye başbakanları listesi sayfasına bakınız.
Türkiye Cumhuriyeti
Başbakanı
Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık
StatüHükûmet başkanı
Resmî ikametBaşvekâlet Binası[1]
(1925–1937)
Başbakanlık Merkez Binası[2]
(1937–2014)
Çankaya Köşkü
(2014–2018)
AtayanTürkiye cumhurbaşkanı
(TBMM üyeleri arasından)
Görev süresi4 yıl (dönem sınırı yok)
ÖnceliOsmanlı İmparatorluğu Sadrazamı
Oluşum2 Mayıs 1920 (TBMM Hükümeti)
29 Ekim 1923 (T.C. Hükümeti)
Açılışı yapanMustafa Kemal Atatürk (TBMM Hükümeti)
İsmet İnönü (T.C. Hükümeti)
Kaldırılma9 Temmuz 2018
Son sahibiBinali Yıldırım
ArdılıMakam kaldırıldı
Websitesibasbakanlik.gov.tr (arşiv)
Makale serilerinden
Türkiye'de siyaset
Türkiye arması
Anayasa
Yasama
Yürütme
Yargı
Seçimler ve referandumlar
Dış ilişkiler

Türk Devletleri Teşkilatı

Yerel yönetim
Merkez Bankası

Fatih Karahan

Ayrıca bakınız

Türkiye Cumhuriyeti başbakanı, Türkiye'de 1920-2018 yılları arasında hükûmetin ve bakanlar kurulunun başkanı olarak görev yapan milletvekiline verilen ünvândı. Başbakan, cumhurbaşkanı tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri arasından seçilirdi. Başbakanlık, 2017 anayasa değişikliği referandumunun ardından yapılan 2018 genel seçimleri ile birlikte kaldırıldı.

5 Ağustos 2015 tarihine kadar kullanılan Başbakanlık arması

Tarihçe

Osmanlı Dönemi

1. Dönem

Sultan II. Mahmud devlet teşkilâtında giriştiği ıslahat sırasında Sadrazam Ra­uf Paşa'nın ünvanını 30 Mart 1838 ta­rihli bir hatt-i hümâyunla "başvekil" olarak değiştirdi. Bu ünvan padişahın ölümünden sonra 3 Temmuz 1839'da Hüsrev Paşa'nın sadrazam tayin edilmesiyle sona erdi.

2. Dönem

Sultan II. Abdülhamid'in 4 Şubat 1878'de Ahmed Vefik Paşa'yı baş­vekil tayin etmesi ise Osmanlı Devleti'nde 1876'dan beri yürürlükte bulunan meşrutiyetin bir gereği sayılabilir. Gerçekten Ahmed Vefik Paşa bu makamı mes'ûliyyet-i vükelâ usulünün memlekette yerleşmesi için sadâretin başve­kâlete değişmesi şartıyla kabul etmişti. Ancak padişah 14 Şubat 1878'de Meclis-i Meb'ûsan'ı dağıttığı halde başve­killiği kaldırmadı.

3. Dönem

18 Nisan 1878'de Ahmed Vefik Paşa'nın yerine tayin ettiği Sâdık Paşa da aynı unvanı kullandı. 28 Mayıs 1878'de Mütercim Rüşdü Paşa sadrazam tayin edildiği zaman başvekil unvanı kaldırıldı. Sultan Abdülhamid, Tunuslu Hayreddin Paşa'yı mes'ûliyyet-i vükelâ usulüne taraftarlığı yüzünden sadâretten uzaklaştırdığı halde halefi Ârifî Paşa'yı 29 Temmuz 1879'da baş­vekil sıfatıyla tayin etti. Ondan sonra ta­yin edilen Said, Kadri, Abdurrahman ve Ahmed Vefik paşalar da başvekil ünva­nını kullandılar. Bu ünvanının kul­lanılması bu üçüncü dönemde öncekile­re nisbetle daha uzun sürmüş ve Küçük Said Paşa'nın 3 Aralık 1882'de sadra­zamlığa tayinine kadar üç buçuk yıl de­vam etmiştir.

Kurtuluş Savaşı Dönemi

I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı Devleti'nin yenilmesi üzerine İstanbul hüküme­tinin ülke bütünlüğünü korumada âciz kalması, Anadolu'da Mustafa Kemal Paşa'nın öncülüğünde Millî Mücadele'nin başlamasına sebep olmuştur. 23 Nisan 1920'de Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi açılmış ve işleri yürütmek için üyeleri meclis tarafından seçilen İcra Ve­killeri Heyeti kurulmuştur. Meclis reisi İcra Vekilleri Heyeti'nin de başıydı. Bu hükûmet tarzı, 10 Ocak 1921 tarihli Teşkilât-ı Esâsiyye kanunu ile düzenlendi.

Cumhuriyet Dönemi

Millî Mücadele zaferle neticelendikten sonra 29 Ekim 1923'te Cumhuriyetin ilan edildiği gün, Türkiye Büyük Millet Meclisi Teşkilât-ı Esâsiyye kanununun bazı maddelerini değiştirdi. 12. maddeye gö­re reisicumhur tarafından atanan ve İcra Vekilleri Heyetine başkanlık eden Başvekalet makamı kurulmuştur.[3] 10 Ocak 1945 tarihinde, 20 Nisan 1924 tarihli Teşkilâtı Esasiye Kanunu'nun anlamda değişiklik yapılmaksızın Türkçeleştirilmiş hali olan 4695 sayılı Anayasa kabul edilerek İcra Vekilleri Heyetinin adı Bakanlar Kurulu, Başvekaletin adıysa Başbakanlık olarak değiştirilmiştir.[4] Ancak 1952 yılında, 4695 sayılı Anayasa ilga edilerek 1924 Anayasası'nın ilk hali tekrar yürürlüğe konulmuş; Başbakanlık makamının adı yeniden Başvekalet olmuştur.[5] 1924 Anayasası'nı yürürlükten kaldıran 1961 Anayasası'nın kabulünden 2018'e kadar Başbakanlık ve Bakanlar Kurulu kavramları kullanılmıştır.[6]

Başbakanlar, 1925-1937 yıllarında Başvekâlet Binası'nı, 1925-1937 yıllarında Başbakanlık Merkez Binası'nı çalışma yeri olarak kullandı. 2014-2018 yılları arasında Cumhurbaşkanlığının resmî konutu olan Çankaya Köşkü kullanıldı.

2018'de başbakanlık ve bakanlar kurulu kaldırılarak yürütme yetkisi tamamen cumhurbaşkanına verilmiştir.

Başbakanlar

Ana madde: Türkiye başbakanları listesi

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "88 Yıl Aradan Sonra Tekrar Restore Ediliyor". haberler.com. 28 Kasım 2013. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2020. 
  2. ^ "Başbakanlık Merkez Binası tarihçesi". 9 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "491 sayılı Teşkilâtı Esasiye Kanunu. Ceride-i Resmiye, 71, 24 Mayıs 1340". 15 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2017. 
  4. ^ "4695 sayılı Anayasa. T.C. Resmî Gazete, 5905, 15 Ocak 1945". 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016. 
  5. ^ 5997 sayılı 491 sayılı Teşkilâtı Esasiye Kanununun tekrar meriyete konulması hakkında Kanun. T.C. Resmî Gazete, 8297, 31 Ağustos 1952
  6. ^ "334 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. T.C. Resmî Gazete, 10859, 20 Temmuz 1961". 7 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2016.