Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsellik

Bugün Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsellik toplumda büyük önem taşıyan bir konudur. Ortaya çıktığı günden bu yana her yaştan ve ilgi alanından insanın ilgisini çekmiştir. İster popüler kültüre olan etkisi, ister bilim alanındaki etkisi, ister günlük yaşamdaki önemi nedeniyle Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsellik gözden kaçmayan bir konu haline geldi. Yıllar geçtikçe etrafımızdaki dünyayı anlama şeklimizi değiştiren tartışmalara, araştırmalara ve ilerlemelere yol açtı. Bu makalede Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsellik ile ilgili farklı yönleri, zaman içindeki gelişimini, bugünkü önemini ve gelecekteki olası etkisini inceleyeceğiz.

Osmanlı minyatür sanatında iki genç görünümlü erkeğin yaşadığı cinsel ilişkinin tasviri, Sevakıb-ı Menakıb.
Yine Sevakıb-ı Menakıb'den genç bir erkeğin grup seks için kullanılmasına dair bir minyatür.

Osmanlı İmparatorluğu'nda eşcinsellik veya dönem şartlarında diğer anlamıyla Osmanlı İmparatorluğu'nda oğlancılık,[1] Osmanlı İmparatorluğu sınırları içerisinde yaşamış eşcinsellerin yaşam biçimidir. Osmanlı'da cinsel yönelim ve ilginin erkek erkeğe ilişki ya da erkek erkeğe sekstir. Eski adlandırmada (lûtîlik), pasif gey erkekler (lûtî) olarak tanımlanmış, yine bireyler arasındaki ilişkiden gulâmperestlik[2] olarak bahsedilmiştir.[3] Yine Osmanlı İmparatorluğu'nda seks işçisi erkeklere "hîz oğlanı" denir ve "hîz"ler devlet tarafından kayıt altına alınırlardı. Hayatını bu işten kazanan erkekler "defter-i hîzán" adlı kütüğe yazılırlardı.[4]

Tarih

İlk dönemler: Orhan Gazi dönemi

Osmanlı'da oğlancılığın Orhan Gazi döneminde başladığı sanılmaktadır.[5] Osmanlılara esir düşen Bizans İmparatorluğu'nun Selanik Başpiskoposu Gregory Palamas Osmanlı'da eşcinsel ilişkinin çok yaygın olduğunu, özellikle Hristiyan esirlere yönelik tacizlerin çok olduğunu söylemiştir.[6]

Askerlik

Osmanlı sadrazamlarından Sinan Paşa'nın oğlu ve Osmanlı ordusuna başkomutanlık ve vezirlik[7] yapmış olan Mehmet Paşa'dan kadınsı davranışlar sergilediği için Muhannes Mehmet Paşa şeklinde bahsedilmektedir.[8]

Kültür

Osmanlı'da köçekler

Edebiyat

Nev'îzâde Atâyî'nin yazdığı Hamse-i Atâyî, eşcinselliği konu olarak ele alan erken Osmanlı eserlerindendir. Hamse'nin barındırdığı birçok minyatür, hemcins cinsel ilişkilerini açık şekilde betimlemektedir.[9]

Osmanlı'da kadınlardan hoşlanmadığını devamlı tekrarlamış,[10] eserlerinde hep konusunu işlemiş eşcinsel şairlerden biri Enderûnlu Fâzıl olmuştur.[11] Eşcinsel temalı "Güzel Oğlanlar Kitabı" (Hûbannâme)[12] ve köçeklerin hikâyelerini anlatan Çengi-nâme vardır. "Hançerli Hanım Hikâye-i Garibesi" de iki eşcinsel erkek arasındaki aşkı anlatan Osmanlı dönemli bir hikâyedir.[13]

Hukuk

Eşcinsel ilişkiyi yasaklayan kanun maddeleri

Osmanlı Devleti'nde Tanzimat öncesinde yürürlüğe girmiş olan şu kanunlar, o dönemlerde livata (erkekler arasındaki eşcinsel ilişkinin) yaygınlık kazanması dolayısıyla, eşcinsellliğe yönelik cezaları içermekteydi: Dulkadir Vilayetinde (Maraş ve dolayları) uygulanmakta olan Alaüddevle Bey Kannunamesi, Bozok Türkmen bölgesinde (Yozgat)) uygulanmakta olan Bozok Kanunlarının 15. maddesi, I. Selim Kanunnamesinin 6. maddesi, Kanuni Kanunnamesinin 27., 32.-35. maddeleri.

Tanzimat Devri'nde yürürlüğe konan ve önceki ilgili hukuki kaideleri hükümsüz kılan, Osmanlı tebaasının tümünün uymakla yükümlü olduğu 1858 tarihli Ceza Kanunname-i Hümayunu'nda ise livata ile ilgili bir düzenleme bulunmaz.[14] Tanzimat reformları arasında sayılan Kanunname, 1810 tarihli Fransız Ceza Kanunu'nu esas almaktadır ve Fransa'da, belirli bir cinsel eylemi suç olarak addeden yasalar 1791'den itibaren yürürlükten kaldırılmıştır.[15] Ceza Kanunname-i Hümayunu'nda livata ile ilgili düzenleme olmamasına dayanarak livatanın bu tarihte suç olmaktan çıkarıldığını kabul edenler[14] olduğu gibi; bunu kabul etmeyenler de vardır. Bazı araştırmacılar, İslam ceza hukukunda suçlara verilen cezaların had, tâ'zir, kısas ve diyet cezaları olarak dört ayrı başlıkta değerlendirildiğini,[16] ve 1858 tarihli Kanunname'nin birinci maddesinde tâ'zir suçlarını düzenlendiğine[17] dikkat çekerek; livatanın, İslam Hukuku'nda zina suçuna kıyas edilerek had suçları bağlamında ele alındığını ve bu nedenle pek çok kanunnamede ayrıca hükme bağlanmasına ihtiyaç duyulmadığı görüşünü ifade etmişlerdir.[kaynak belirtilmeli]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Oğlancılık[ölü/kırık bağlantı] Nedir.anlambilim.net Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013
  2. ^ Türkçe sözlükte anlamı: oğlancılık ne demek? 21 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sözce.com Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013
  3. ^ İklim Bayraktar (23 Ocak 2011). "Osmanli Tarihinde Oğlancılık". Odatv. 20 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013. 
  4. ^ Murat Bardakçı (27 Ağustos 2006). "’Gay’ler eskiden esnaftan sayılır ve padişahın huzurunda yapılan resmigeçitlere bile katılırlardı" 29 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Hürriyet. Erişim tarihi: 4 Haziran 2013.
  5. ^ Ayşe Hür (10 Kasım 2013). "Osmanlı'da eşcinsellik". Vatan. 22 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2014. 
  6. ^ Ayşe Hür (10 Kasım 2013). "Osmanlı'da eşcinsellik: Elinde tesbih, evinde oğlan, dudağında dua". Radikal. 10 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2014. 
  7. ^ Nazım Tektaş (2011), İki Yüzlü Vezirler
  8. ^ Bahaeddin Özkişi (1975), Uçtaki Adam
  9. ^ Gazioğlu, Hüseyin Hakan (28 Şubat 2019). "Osmanlı Toplumunda Erillik, Eşcinsellik, Oğlancılık". Gaia Dergi. 7 Ekim 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2024. 
  10. ^ Fazıl’ın Çengileri: Çenginame Üzerine 22 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Jasstudies, 21 Mayıs 2014]
  11. ^ Yasemin Arpa (22 Aralık 2006). "Zenanname: Kadınları anlatan kitap". NTVMSNBC. 3 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2014. 
  12. ^ Güzel Oğlanlar Kitabı 20 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., D&R, 21 Mayıs 2014
  13. ^ Güven, Oğuz (Güz 2009). "Hançerli Hanım Hikâye-i Garibesi'nin Modern Eşcinselleri". Millî Folklor. 21, 83. 8 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2021. 
  14. ^ a b Prof. Dr. Mustafa Avcı, Osmanlı Hukukunda Livatanın Cezası, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.26, S.2, 2018, s.15-45
  15. ^ "Osmanlı'da eşcinselliğin 1858'de suç olmaktan çıkarıldığı iddiası | Teyit". teyit.org. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2021. 
  16. ^ "İSLAM HUKUKUNDA SUÇLAR VE CEZALAR - Dr. İlhan Akbulut" (PDF). 23 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2020. 
  17. ^ "1858 OSMANLI CEZA KANUNUNUN KAYNAĞI ÜZERİNDEKİ TARTIŞMALAR VE BU KANUNA AİT BİR TASLAK METNİNİN BİR KISMIYLA İLGİLİ DEĞERLENDİRMELER - Dr. Mehmet GAYRETLİ" (PDF). 1 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Aralık 2020.